سالمندی فعال ، فردایی برای همه
کرامت سالمندان از منظر آیات و روایات:
سالمند در خانواده، موهبتی الهی و گوهری گرانبها:
الْبَرَکَةُ مَعَ أَکَابِرِکُمْ؛ وجود پیران سالخورده بین شما، باعث افزایش فیض ربوبى و بسط نعمتهاى الهى است (پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله). نهج الفصاحه، ص 222
سالمند در میان خانواده اش همچون «پیامبر» است در میان امتش. (پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله). مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، ج 1، ص 343
حقوق سالمند:
امام باقر(علیه السلام) فرموده است: «سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ(صلی الله علیه و آله) مَنْ أَعْظَمُ حَقّاً عَلَى الرَّجُلِ قَالَ وَالِدَاهُ؛ از رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) سؤال شد چه کسى بزرگترین حق را به آدمى دارد؟ فرمود: پدر و مادر. محمدباقر مجلسی، بحارالأنوار، ج 79، ص 65
امام سجاد(علیه السلام) فرموده است: «و امّا حقُ الکبیر فإنَّ حقهُ توقیرَ سِنه...؛ اما حق بزرگتر بر تو، آن است که او را به خاطر سنش احترام نمایی . حسن بن علی ابنشعبه حرانی، تحف العقول، ص 276.
.پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «رِضَى اللَّهِ فِی رِضَى الْوَالِدَیْنِ وَ سَخَطُهُ فِی سَخَطِهِمَا؛خشنودى پدر و مادر، رضاى خداوند است و خشم الهى در غضب پدر و مادر است». آقاحسین بروجردی، جامع أحادیث الشیعة (للبروجردی)، ج 26، ص 887
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «نَظَرُ الْوَالِدِ إِلَى وَلَدِهِ حُبّاً لَهُ عِبَادَة: نگاه محبتآمیز فرزند به روى پدر و مادر، عبادت است. حسین بن محمدتقی نوری، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج ۱۵، ص ۱۷۰.
تکریم سالمندان و احترام آنان، از آموزههای قرآنی و تکلیف شرعی:
وبالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِندَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ کِلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَّهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلًا کَرِیمًا وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا کَمَا رَبَّیَانِی صَغِیراً: و به پدر و مادر [خود] احسان کنید. اگر یکى از آن دو یا هر دو در کنار تو به سالخوردگى رسیدند، به آنها [حتى] اوف مگو و به آنان پرخاش مکن و با آنها سخنى شایسته بگوى و از سر مهربانى، بال فروتنى بر آنان بگستر و بگو: پروردگارا! آن دو را رحمت کن، چنانکه مرا در خردى پروردند. سوره اسرا؛ آیه ۲۳و ۲۴
تکریم سالمندان و انجام وظیفه شرعی:
امام سجاد علیه السلام می فرمایند:
للَّهُمَّ اشْکرْ لَهُمَا تَرْبِیتِی وَ أَثِبْهُمَا عَلَی تَکرِمَتِی وَ احْفَظْ لَهُمَا مَا حَفِظَاهُ مِنِّی فِی صِغَرِی فَهُمَا أَوْجَبُ حَقّاً عَلَی وَ أَقْدَمُ إِحْسَاناً إِلَی وَ أَعْظَمُ مِنَّةً لَدَی مِنْ أَنْ أُقَاصَّهُمَا بِعَدْلٍ أَوْ أُجَازِیهُمَا عَلَی مِثْلٍ، أَینَ إِذاً: خدایا! آنان را به پاس پرورش من پاداش بخش و در برابر گرامیداشت من جزا عنایت فرما و هر چه را در کودکیام نسبت به من منظور داشتند، در حق آنان منظور دار. حق آنان بر من از حق من بر آنان، واجبتر و احسانشان به من پیشتر و دیرینتر و نعمتشان نسبت به من، عظیمتر از این است که بر اساس عدالت کارشان را تلافی کنم یا با آنان مانند آنچه را با من رفتار کردند، رفتار کنم. امام زینالعابدین7، صحیفه سجادیه، دعای 24.
رسالت جوانان در قبال سالمندان:
امام علی(علیه السلام) فرموده است: «وَقِّروُا کبارَکُمْ، یُوَقّرْکُمْ صِغارُکُم؛: به بزرگانتان احترام کنید تا کوچکترها هم به شما احترام کنند». محمد بن علی صدوق، الأمالی، ص 94.
امام صادق(علیه السلام) نیز فرموده است: «بَرُّوا آبَاءَکُمْ یَبَرَّکُمْ أَبْنَاؤُکُمْ؛: به پدرانتان نیکی کنید تا فرزندانتان هم به شما نیکی کنند». محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج 5، ص 5554.
روزی در جماران به محضر امام خمینی; رسیدیم. یکی از مسئولین مملکتی برای انجام کارهای جاری به خدمت امام; رسید و پدر سالخوردهاش همراهش بود. وقتی که میخواست حضور امام; برسد، خودش جلوتر از پدر حرکت کرد. پس از تشرف به خدمت امام;، پدرش را معرفی کرد. امام; نگاهی به آن مسئول نمود و فرمود: «این آقا پدر شما هستند؟». آن فرد عرض کرد: «آری». امام; فرمود: «پس چرا جلو وی راه افتادی و وارد شدی؟ پایگاه اطلاعرسانی حوزه، «امام خمینی و احترام پدر»، 09/12/1396، کد خبر: 51148
قدردانی از سالمندان:
وَصَّیْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْناً عَلى وَهْنٍ وَ فِصالُهُ فی عامَیْنِ أَنِ اشْکُرْ لی وَ لِوالِدَیْکَ إِلَیَّ الْمَصیرُآیه ۱۴ سوره لقمان . ما به هر انسانی سفارش کردیم که در حقّ پدر و ما در خود نیکی کن خصوص مادر که چون بار حمل فرزند برداشته و تا مدّت دو سال که طفل را از شیر باز گرفته (هر روز) بر رنج و ناتوانیش افزوده است، (و فرمودیم که) شکر من و شکر پدر و مادرت بجای آور، که بازگشت (خلق) به سوی من خواهد بود.
در روایت آمده است مردی مشغول طواف خانه خدا بود، مادرش را نیز بر دوش گرفته بود و طواف میداد. در همان حال پیامبر(صلی الله علیه و آله) را دید و از آن حضرت پرسید: «آیا با این کار، حق مادرم را ادا کردهام؟». آن حضرت فرمود: «خیر. تو با این کارت حتی یکی از نالههای او را هم (به هنگام وضع حمل) جبران نکردهای».آیت الله مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 12، ص 79
آثار و برکات وجود سالمندان:
پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرموده است: «مَنْ سَرَّهُ أَنْ یُمَدَّ لَهُ فِی عُمُرِهِ وَ یُبْسَطَ فِی رِزْقِهِ فَلْیَصِلْ أَبَوَیْهِ؛[22] کسی که طولانی شدن عمر و توسعه رزق را دوست دارد، به پدر و مادر خود نیکی کند. محمدباقر مجلسی، بحارالأنوار، ج 71، ص 85
جوانی و سالخوردگی جمعیت:
آیا می دانید تعداد سالمندان ایران در سال 1410 به حدود 13 میلیون نفر، در سال 1420 به حدود 19 میلیون نفر و در سال 1430 به حدود 30 میلیون نفر خواهد رسید؟ بنابراین از همین امروز با اقدام برای جوانی جمعیت، از سالخوردگی جمعیت پیشگیری کنیم.
غفلت از جوانی جمعیت، همه ی ما را درسالمندی، غافلگیر می کند.
جوانی جمعیت، امید آفرینی، تامین سلامت و کرامت سالمندان
جمعیت جوان، سالمند شاداب
بحران سالمندی، زنگ هشدار برای جوانی جمعیت
تامین مالی پایدار در دوران سالمندی با رشد جوانه های جمعیت جوان
جوانی جمعیت؛ تحقق سلامت، کرامت و منزلت سالمندان
تعهد به جوانی جمعیت، تعهد به سالمندی سالم و پویاست.
آیا می دانید سالخوردگی جمعیت، فقدان نشاط و تحرک لازم اقتصادی، اجتماعی را به دنبال دارد.
جوانان مایه پویایی و سرزندگی جوامع هستند.
نهال جوانی جمعیت را به درخت تنومند سالمندی جمعیت پیوند دهیم.
ایمنی و امنیت سالمندان در سایه جامعه مولد و جوان
نوه، هدیه شیرین و دوست داشتنی به سالمندان
ازدواج را تسهیل و سالمندان را تکریم کنید.
سیمای زیبای جامعه،همراهی جوانان و سالمندان
ساز زندگی جوانی با کوک تجربه سالمندی
سالمندی مانند جوانی، تجربه ای به یاد ماندنی
سفره خانواده را با حضور سالمندان رنگین کنیم
سلامت سالمندان:
توانمند سازی افراد جامعه در تمامی سنین، شروع مشکلات سالمندی را به تاخیر می اندازد.
حفظ و ارتقاء سلامت، لازمه ی سالمند شدن فعال است.
سازمان جهانی بهداشت سواد سلامت را به عنوان یکـی از بزرگ ترین تعیین کننده هـای سلامت معرفی نموده اسـت.
نظام سلامت توجه ویژه ای به سالمندان دارد.
چگونه پیر شدن انتخاب ماست. پس بهتر است تا دیر نشده بین وابستگی یا استقلال، درد یا رهایی از درد، بیماری و سلامت، انتخاب درستی داشته باشیم.
همواره باید مراقب تداخلات داروهای مصرفی و فعالیت بدنی باشید.
کاهش شنوایی وابسته به سن، یکی از شایع ترین اختلالات حسی در افراد سالمند می باشد که نیاز به توجه ویژه دارد.
کاهش شنوایی درمان نشده در سالمندان، منجر به انزوای اجتماعی سالمند گردیده و ممکن است بر سایر توانایی های سالمند از جمله عملکرد شناختی وی تاثیر بگذارد.
توصیه ها:
فعالیت فیزیکی:
فعالیت بدنی در سالمندان اثرات سودمند، در ابعاد مختلف جسمی ،روانی و اجتماعی را دارد.
برخی از فواید فعالیت بدنی سالمندان به تاخیر انداختن پدیده پیر شدن و کند کردن تغییرات سالمندی ، تنظیم فشار خون و پیشگیری از فشار خون بالا، تقویت ماهیچه ها و بهبود عملکرد قلب و ریه ها می باشد.
هر فرد به برنامه فعالیت بدنی خاص خود نیاز دارد تا بیشترین سود را از آن ببرد.
در صورتیکه سالمند با انجام فعالیت بدنی خستگی یا ناراحتی شدید پیدا کرد لازم است از سرعت، شدت و یا مدت فعالیت بدنی کاسته شود
در سالمندان دارای بیماری زمینه ای از جمله دیابت، فشارخون بالا ، بیماری های قلبی عروقی و .. حتما لازم است از سرعت ، شدت و یا مدت فعالیت بدنی کاسته شود.
تحرک بدنی برای شما یک فرصت است تا سالم بمانید پس به آن به چشم یک دردسر نگاه نکنید.
سالمندان تا حد امکان باید از بی تحرکی اجتناب کنند. داشتن تحرک بدنی کم بهتر از بی تحرکی است.
فعالیت بدنی و تعادل در سالمندان را بهبود می بخشد که این امر می تواند زمین خوردن و شکستگی ناشی از پوکی استخوان را کاهش دهد.
تحرک یک عامل تعیین کننده مهم و حیاتی برای سالمندی سالم است.
تغذیه ناکافی و فعالیت بدنی کم، منجر به از دست رفتن توده عضلانی و قدرت فرد سالمند می شود.
تغذیه :
یکی از اقدامات مناسب برای بهبود اشتها در سالمندان، مصرف حجم کمتر غذا در دفعات بیشتر است.
سالمندان احساس تشنگی و گرسنگی کمتری دارند و همین مسئله باعث میشود که مایعات و غذای کمتری دریافت کنند.
توصیه شده که از مجموع شش تا هشت لیوان مایعات مورد نیاز روزانه سالمندان، حدود نیمی از آن حتما از آب و نیم دیگر آن از سایر مایعات باشد.
سالمندان می توانند حداقل هفته ای دو مرتبه تخم مرغ کامل در صبحانه مصرف کنند.
به جای مصرف غذای بدون چربی، باید به دنبال مصرف غذای کافی، مناسب، متعادل و سالم باشیم و در حد نیاز از تمام گروه های مواد غذایی استفاده کنیم.
چای، قهوه و آب میوه نمی تواند جای نوشیدن آب خالص را به طور کامل بگیرد و بهتر است سالمندان روزانه چندین لیوان آب معمولی بنوشند.
سالمندان کم در آمد، سالمندانی که خوب نمی توانند بجوند و سالمندان سیگاری و آنهایی که فعالیت بدنی ناکافی دارند ، بیشتر در معرض سوء تغذیه هستند.
برای دریافت کلسیم کافی، دست کم دو جایگزین از گروه شیر(دو لیوان شیر یا ماست کم چرب) باید در شبانه روز مصرف شود. به علاوه 30 دقیقه در روز پیاده روی کنید و بهتر است نیمی از این زمان را در معرض نور آفتاب باشید.
سلامت روان:
اجازه بدهید سالمندان احساس مفید بودن داشته باشند.
توانمند سازی سالمندان موجب افزایش عزت نفس آنان شده در کنار آمدن با استرس های زندگی به آنان کمک می کند.
توانمند سازی سالمندان، محیط حمایت گر، سلامت در ابعاد مختلف منتج به تاب آوری سالمندان می گردد.
توسعه ی ارتباطات و حمایت های اجتماعی، برخورداری از روابط عاطفی و اجتماعی محکم، عامل بسیار مهمی در سلامت روان انسان به شمار میرود.
حمایت عاطفی از سالمند، بر سلامت جسمی و روانی او تاثیر مثبت دارد.
ارتباط نزدیک سالمندان با خانواده ، عامل بسیار مهمی در جلوگیری از تنهایی آنان محسوب می شود.
حمایت عاطفی، تاثیر بسزایی در کیفیت زندگی سالمندان دارد.
برای تجربه کردن یک «زندگی رضایتمند » هرگز «شادکامی» خودمان را به آنچه در اختیارمان نیست )رفتار و واکنش دیگران( گره نزنیم!
ازدواج مجدد مناسب در دوره سالمندی به سلامت جسمی، تقویت سیستم ایمنی بدن، سلامت روان و طول عمر کمک می کند.
حفظ منزلت و کرامت سالمند :
جامعه باید پذیرای سالمند بوده و زمینه ی مشارکت اجتماعی وی را فراهم نماید.
سالمندان سرمایه های اجتماعی هستند.
سالمندان، پیوند دهنده ی نسل ها هستند.
پیران به عقل و ادب زندگانی می کنند(سعدی).
خانه و خانواده بهترین و امن ترین مکان برای زندگی و نگهداری سالمندان است.
محیط دوستدار سالمند:
فضای شهری مناسب دوستدار سالمند، عنصر کلیدی است که زمینه را برای فعالیت بدنی، سلامت و رفاه سالمندان فراهم میکند.
طب ایرانی:
استفاده از غذاهایی که هضم راحتی دارند، مثل آبگوشت با گوشت لطیف مثل گوسفند، مرغ یا بلدرچین، همچنین زرده تخممرغ برای سالمندان بسیار مفید است.
ماساژ معتدل با روغن بادام شیرین، استعمال عطر و روایح خوشبو و پیادهروی روزانه بهخصوص هنگام صبح و عصر برای سالمندان بسیار مفید است.
یکی از عوامل مهم تقویت روحیه و جلوگیری از افسردگی سالمندان، صحبت کردن و ملاقات مکرر فرزندان و آشنایان با فرد سالمند میباشد.
ارتباط داشتن سالمندان با فرزندان، نوهها و دوستان، داشتن تفریح و انجام اعمال ذهنی مانند مطالعه در نشاط سالمندان بسیار موثر است.
بهترین ورزش سالمندان پیاده روی است.
سالمندان گرامی از مصرف گیاهان دارویی بدون مشورت با پزشک بپرهیزید.
آب و هوای زیاد سرد و زیاد گرم مناسب سالمندان نیست.
سالمندان گرامی همیشه به خاطر داشته باشید که فرش و موکت و سایر زیر اندازها می توانند بر روی کف زمین بلغزند و باعث سرخوردن و افتادن شما شوند.
سالمندان گرامی برخاستن ناگهانی از خواب و یا از حالت نشسته به حالت ایستاده، ممکن است موجب عدم تعادل شما شود، بنابراین از انجام حرکات سریع بپرهیزید.
خواب خوب در شب بدون استفاده از داروهای خواب آوراهمیت دارد. داشتن یک برنامه روزانه فعال،خواب خوب شب را تضمین می کند.
برای پیشگیری از ابتلا به یبوست، اجابت مزاج منظم درسنین بالا اهمیت دارد.
مصرف کافی مایعات و میوه هایی مانند: گلابی رسیده، آلو و آلوزرد، انجام ورزش، در نظر گرفتن زمان منظم برای رفتن به سرویس بهداشتی تا حد زیادی یبوست را کاهش می دهد.