• معرفی شهرستان اراک

موقعیت و تقسیمات جغرافیایی:

استان مرکزی به عنوان چهارراهی است که استانهای غربی،شرقی وشمالی جنوبی را به یکدیگرمتصل می کند.این استان علاوه بر موقعیت خاص جغرافیائی به سبب وجود کارخانه های صنعتی از قبیل نیروگاه،کارخانه های پتروشیمی،ماشین سازی،کمباین سازی، آلومینیوم سازی وانبوهی از شرکت ها وکارخانه های صنعتی وتولیدی یکی از قطب های صنعتی کشور می باشد.
استان مرکزی از شمال به استانهای تهران وقزوین وازجنوب به استانهای اصفهان ولرستان، ازغرب به استان همدان وازشرق به استان قم محدود شده است و مرکزآن شهرستان اراک می باشد.
ویژگی های طبیعی:
شهرستان اراک ازشمال به تفرش،ازمغرب به همدان وملایر،ازمشرق به شهرستان محلات و ازجنوب به شهرستان خمین وسربند محدود شده وارتفاع متوسط شهرستان حدود1700متراز سطح دریاست واز لحاظ وسعت دومین شهرستان استان بعد از شهرستان ساوه می باشد.
شهرستان اراک به لحاظ برخورداری ازعامل آب وهوایی(مانندمجاورت با کویر میقان،وجود ارتفاعات و...)دارای نوسانات اقلیمی است،بطور کلی تابستانهای نسبتاً ملایم وزمستانهای سردتا نسبتا ًسرداز خصوصیات اقلیمی شهرستان اراک است از مهمترین کوههای آن میتوان به کوههای راسوند،سفیدخانی وهفتادقله اشاره کرد.همچنین رودخانه شراءوسرشاخه های آن به نامهای مهاجران و کله در غرب شهرستان اراک جریان داشته که در خنداب با رودخانه قره چای یکی شده، بطرف همدان جریان پیدا میکند.
این شهرستان درسال1373دارای سه دهستان بوده است.اراک مرکزشهرستان وهمچنین مرکزاستان به اضافه شهر کمیجان،2نقطه شهری،شهرستان اراک را تشکیل می دهند شهر اراک بعنوان مرکزاستان با جمعیتی بالغ بر604546نفردرسال1373ونرخ رشد جمعیتی3% قطب جمعیتی استان واز شهرهای پر جمعیت کشورمحسوب میگردد و میدان شهداء)باغ ملی) میدان مرکزی این شهر میباشد.
اهالی این شهرستان عمدتاً به لهجه فارسی و در بخشهایی به گویش خلج ترکی تکلم می کنند.
وجود کارخانه ها وصنایع مختلف درمحدوده شهرستان اراک از سویی و مرکزیت استان از سویی دیگرباعث جذب فعالیتهای صنعتی وخدماتی در اراک شده است.ازصنایع دستی عمده آن فرش بافی است که فرش ساروق اراک در این مورد ازشهرت خاصی برخورداراست.

ویژگیهای تاریخی:

شهراراک ازنظرتاریخی نسبت به سایر شهرهای استان از قدمت چندانی برخوردارنیست.
زمان احداث شهراراک به دوره قاجاروسلطنت فتحعلی شاه می رسد در اوایل سلطنت قاجار درعراق عجم بعلت وسعت زیاد و جمعیت فراوان همواره ناامنی واختلافات محلی بروز میکرد واین امراز لحاظ سیاسی واقتصادی برای حکومت مرکزی بروز مشکل میکرد در زمان فتحعلی شاه قشونی به نام عراق تشکیل گردید و یوسف خان گرجی از فتحعلی شاه تقاضا نمود که برای مرکزقشون عراق عجم قلعه ای نظامی احداث نماید.به همین جهت تأسیس ساختمان اولیه شهربه صورت قلعه ای به نام سلطان آباد،شروع ودر سال1231به پایان رسید.هنگامی که راه آهن جنوب از کنارشهرعبورکردایستگاهی در کنارشهراحداث گردید نام این ایستگاه را اراک گذاشتند وسپس طی بخشنامه ای ابلاغ گردید که نام آبادیهای مجاورایستگاه به نام همان ایستگاه اراک خوانده شوند برای کلمه اراک معانی گوناگونی ذکر گردیده است که تعدادی از آنها عبارتند از:پایتخت،باغستان،نخلستان،شهرستان وبعضی کلمه «اراک» را شکل فارسی کلمه عراق و به معنی سرزمین همواره دانسته اند.
جاذبه های سیاحتی:

1- مجموعه تاریخی بازار اراک:

مجموعه تاریخی بازار اراک ازبناهای اولیه شهراراک است که درزمان فتحعلی شاه قاجار تأسیس گردیده است.در این مجموعه کلیه امکانات رفاهی از قبیل مسجد،مدرسه و آب انبار احداث گردیده است.بازار اراک دردومحورشمالی جنوبی وشرقی غربی به طور مستقیم و عمود برهم درمرکزبافت چهارخانه اولیه شهرقراردارد . درچهار طرف بازارچهار دروازه بوده که همگی درطول زمان و گسترش شهرازبین رفته اند.

2- بنای تاریخی حمام چهارفصل:

این بنا مربوط به دوران قاجاریه است وازآثارارزشمند وبسیارزیبای منطقه محسوب می شود.
این حمام دارای سه سمت بوده ، حمام مردانه، زنانه وحمام اقلیتهای مذهبی این حمام چند متر از سطح خیابان پائین تر است. رخت کن حمام با کاشیهای زیبای هفت رنگ تزئین شده است.
در حال حاضراین حمام به عنوان گنجینه چهار فصل مورد بازدید علاقمندان قرار می گیرد.

3- بنای تاریخی مدرسه سپهدار:

این مدرسه از بناهای اولیه شهراست که در دوران فتحعلی شاه قاجار همزمان با شهرسلطان آباد (اراک) به وسیله یوسف خان سپهدارساخته شده است.سبک بنا تا حدودی ازسبک مدارس
دوره صفویه اقتباس شده، اما کاشیکاریها ویژه دوره قاجاریه است.
این بنا دارای مسجد، آب انبار و صحنی نسبتاً وسیع با حوضی سنگی در وسط آن است.

4- شهر زیر زمینی ذلف آباد:

در22کیلومتری شمال اراک از توابع فراهان آثاری دیده می شود که به آن شهر قدیمی ذلف آباد می گویند، خرابه موجود نشان می دهد که در گذشته این شهر، آباد و بزرگ بوده است
ولی در حال حاضر به جزء چند اثر تخریب شده این منطقه چیزی ملاحظه نمی گردد.

5- بنای تاریخی پیر مراد آباد:

درروستای مراد آباد در14کیلومتری شمال شرقی شهر اراک بقعه ای به نام پیر مراد آباد وجود دارد. بنابراعتقاد عامه مردم دستورساخت این بقعه را شاهپور ذوالکتاف داده است که بعدها این بنا از بین می رود لیکن در دوره سلجوقی بقعه ای مجدد بنا می گردد.

6- روستای ساروق انجدان:

«این روستا در37کیلومتری شرق اراک واقع است بقاع شاه غریب قلندر وبقعه چهل دختران در این روستا قرار دارد .تاریخ این بناها مربوط به دوره صفویه است.»

7- امامزاده شاهزاده حسین:

«این امامزاده در روستای نظام آباد در40کیلومتری شمال شهر اراک واقع شده است و از بناهای دوره صفویه محسوب می شود.»

8- مرقد شاهزاده محمد عابد:

این امامزاده یکی از بناهای مذهبی و مهم منطقه است که در12کیلومتری شمال شهراراک و در مجاورت روستای مشهد میقان واقع شده است این امامزاده،مرقد شاهزاده محمدعابد فرزند امام موسی کاظم و از بناهای دوره صفویه است.

9- آتشکده برزوی راهگرد:

این آتشکده تاریخی درروستای راهگرد در65کیلومتری شمال شرقی اراک واقع است وقدمت آن مربوط به دوران ساسانی است ونمای آن از آجر و سنگ می باشد.

10- بنای تاریخی کاروانسرا:

این بنا مربوط به دوران صفویه است که درمشک آباد ودر فاصله40کیلومتری شرق اراک، نزدیک روستای انجدان وامان آباد قرار دارد این کاروانسرا مربع شکل در مسیر اصفهان به غرب ایران ساخته شده است.

11- امامزاده ابراهیم:

این امامزاده در روستای مشهد الکوبه در45کیلومتری شمال شهراراک واقع شده است واز بناهای دوره صفویه محسوب می شود.

12- امامزاده حوا خاتون:

این امامزاده در روستای موت آباد در15کیلومتری شمال شهراراک قرارگرفته که ازسه بنای مجزا تشکیل شده است. تاریخ این امامزاده مربوط به قرن پنجم هجری قمری است.

13- امامزاده هفتاد و دوتن ساروق:

در روستای ساروق فراهان درشمال غربی ازآن، بقاع متبرکه هفتاد و دوتن موجود است که از لحاظ مذهبی و تاریخی مورد توجه مردم است. این بنا در قرن ششم هجری ساخته شده است.

جاذبه های طبیعی:

تفرجگاه:
جریان سرچشمه های قره چای(رودخانه شراء ومهاجران)درغرب شهرستان اراک به علاوه وجود مناطق سرسبز در حواشی این رودخانه و همچنین اقلیم کوهستان و نقاط مرتفع جهت کوهنوردی، این قسمت از شهرستان اراک را از سایر مناطق جدا نموده است.
چشمه ها:
چشمه چپقلی:
این چشمه دردامنه شمالی ارتفاعات بلند ورفیع«باغ برآفتاب»در جنوب سه راهی اراک-ملایر-شازند قرار گرفته است. این چشمه در بالای دره ای بسیار زیبا واقع شده است.
آب وهوای پاک و لطیف کوه وچشمه جوشان با آب بسیارخنک و گوارا باخواص درمانی باعث جذب عده ای از علاقمندان طبیعت شده است.در محل مظهر چشمه، محوطه ای وجود دارد که به صورت تراس بندی شده درآمده و درآن درختانی ملاحظه می گردد.
چشمه کیخسرو(سراب حک):
این سراب یا چشمه بسیاربزرگ دردشت کزاز و دردامنه کوه راسوند قراردارد سرسبزی و طبیعت زیبای آن بسیار جلب توجه می کند.
غارها:
شهرستان اراک به خاطر گسترش سازنده های آهکی و دولومیتی، محل تشکیل غارهای بسیاری بوده است که در ذیل به شرح آن می پردازیم:
غار «قلعه جوق » ومقبره اسرارآمیز آن:
این غار در نزدیکی روستای چهرقان از توابع بخش وفس اراک، در کوهی به نام قوزی قشلاق واقع شده است. این غار به وسیله انسان و در دل کوه حفرشده ودارای سه مدخل است.
بدون وسایل کوهنوردی رفتن به درون غار ممکن نیست.علاوه بر آن دسترسی به آن کمی مشکل است.برخی معتقدند که این غار یا دهلیز به منظور دفن مردگان بوده و درواقع باید آن را آرامگاه دانست، زیرا مطابق آیین زرتشت استخوانهای مردگان را دردخمه های مخصوص می گذاشتند به عقیده باستان شناسان این مقبره ها مربوط به دوره مادها می باشد.
غار سفید خانی:
این غاردر18کیلومتری جنوب شهرستان اراک در کوه سفید خانی واقع شده است.در دامنه این رشته کوه چشمه های آب فراوانی وجود دارد که معروفترین آنها چشمه چپقلی است.از زیبایی های غار«وجود دودکش جن» است که در دهانه غاربه صورت تنوره دیده می شود
همچنین وجود یک چاله بزرگ آب وستونهای استالاکتیتی فراوان و زیبا ازدیگرجاذبه های غار سفید خانی است.
غار انجدان:
انجدان در40کیلومتری جنوب شرقی اراک در دامنه کوه چشمه، بین خمین، اراک ومحلات واقع شده است که به علت غارهای معروف و آثارباستانی شهرت پیدا کرده است.
غار آسیلی:
در مغرب انجدان قرارداشته، درآن حوضچه هایی قراردارد که دیواره های آن یکپارچه از مواد آهکی و بلورهای منشوری استالاتیکی پوشیده شده است.
دریاچه یا کویر میقان:
دریاچه یا کویر میقان در شمال شرقی اراک ودردشت فراهان قرار دارد، مساحت آن در حدود100تا110کیلومتر مربع متغیر است وحدود1655متراز سطح دریا ارتفاع دارد وآب دریاچه شوراست.دریاچه از لحاظ آب وهوایی دارای زمستانهای معتدل است همین ویژگی سبب شده است که درپاییزو اوایل زمستان زیستگاه پرندگان به ویژه پرندگان مهاجر باشد.

سوغات شهرستان:
فتیر ، فرش دستباف ، باسلق ، کشمش سبز ، صابون محلی ، شیره ، انگور ،....

فاصله مرکز استان(اراک)تا شهرستانهای تابعه
فاصله شهر اراک تا شهر آستانه 40 کیلومتر
فاصله شهر اراک تا شهر آشتان 85 کیلومتر
فاصله شهر اراک تا شهر تفرش 95 کیلومتر
فاصله شهر اراک تا شهر خمین 65 کیلومتر
فاصله شهر اراک تا شهر دلیجان 142 کیلومتر
فاصله شهر اراک تا شهر رازقان 233 کیلومتر
فاصله شهر اراک تا شهر ساوه 152 کیلومتر
فاصله شهر اراک تا شهر شازند 33 کیلومتر
فاصله شهر اراک تا شهر غرق آباد 208 کیلومتر
فاصله شهر اراک تا شهر فرمهین 49 کیلومتر
فاصله شهر اراک تا شهر کمیجان 101 کیلومتر
فاصله شهر اراک تا شهر محلات 115 کیلومتر
فاصله شهر اراک تا شهر مامونیه 195 کیلومتر
فاصله شهر اراک تا شهر نیمور 128 کیلومتر
فاصله شهر اراک تا شهر نوبران 221 کیلومتر
فاصله شهر اراک تا شهرنراق 160 کیلومتر