اختلال کم توجهی/ بیش فعالی((ADHD

اختلالی است که کودکان پیش دبستانی ، کودکان ، نوجوانان و بزرگسالان سراسر جهان را مبتلا کرده و مشخصه ی آن الگوی کاهش پایدار توجه و افزایش تکانشگری و بیش فعالی است . در این اختلال شواهد روشنی برای پایه ریستی وجود دارد و دوپامین کانون پژوهش های مربوط به ADHD است به دلیل مصرف بالای دوپامین در قشر جلوی پیشانی و پیوند های متقابل آن با سایر نواحی مغز درگیر در توجه بازداری ، تصمیم گیری ، مهار پاسخ ، حافظه کاری و گوش به زنگی نقش این ناحیه مطرح شده است.

 همچنین یافته های موجود حاکی از آن است که علت ADHD حدود 75% منشا ژنتیکی دارد . در برخی موارد عواملی چون مواجه با مواد سمی در دوره پیش از تولد ،  زود رس بودن و تهاجم مکانیکی پیش از تولد به دستگاه عصبی جنین در بروز ADHD موثر است .

افزودنی غذاها ، رنگها ، مواد نگهدارنده و قند به عنوان عوامل احتمالی در رفتار بیش فعالی مطرح شده اند . اما مطالعات این نظریات را تایید نکرده اند

این اختلال ممکن است در دوران شیرخواری آغاز شود. اگر چه بندرت تا قبل از دوره نوپایی تشخیص داده می شود .

شیرخواران مبتلا به ADHD  در گهواره فعلاند ، خواب کمی دارند و زیاد گریه می کنند. در مدرسه کودکان مبتلا به ADHD ممکن است به سرعت پاسخ دادن به سوالات امتحانی را شروع کنند اما پس از جواب دادن به یکی دو سوال دست از فعالیت بردارند، ممکن است نتوانند منتظر نوبت خود شوند و بخواهند به جای هرکس دیگر جواب دهند. در خانه نیز قادر نیستند حتی برای چند لحظه هم خاموش باشند . رفتار تکانشی و ناتوانی برای به تعویق انداختن ارضاء خود از خصوصیات مشخص آنهاست چنین کودکانی اغلب مستعد حادثه هستند . خصوصیاتی که بیش از همه ذکر می شوند به ترتیب شیوع عبارتند از ، بیش فعالی ، کم توجهی ، (میدان توجهی کوتاه ، حواس پرتی ، درجا ماندگی ، ناتوانی برای تمام کردن تکلیف ، تمرکز ضعیف ) ، تکانش گری (اقدام قبل از اندیشیدن ، تغییرات ناگاهنی فعالیت ، ضعف سازماندهی و از جا پریدن ) ، اختلال حافظه و تفکر ، ناتوانی های اختصاصی یادگیری ، نقایص گفتاری و شنیداری .

ویژگی های همراه اغلب عبارتند از ، نقصان حرکتی - ادراکی ، بی ثباتی هیجانی و اختلال رشد . درصد قابل ملاحظه ای از کودکان مبتلا به  ADHD علائم رفتار پرخاشگرانه و نافرمانی را انجام می دهند . مشکلات مدرسه هم در زمینه مسائل رفتاری و هم در زمینه مسائل یادگیری اغلب همراه با ADHD وجود دارد . اختلالات یادگیری یا ارتباطی همراه که مانع از فراگیری اندوزش و نشان دادن دانش می شود سسیر ADHD را پیچیده می سازد.

علائم ADHD در 60تا 85 % موارد تا نوجوانی و 60 % تا بزرگسالی ادامه می یابد. در 40% مابقی علائم در زمان بلوغ یا اوایل بزرگسالی فروکش می کند.

ADHD پسرها 3 برابر بیشتر از دختران مبتلا به  ADHD  پر تحرکی معمولا نخستین علامتی است که فروکش می کند و حواس پرتی آخرین علامتی است که برطرف می شود . اکثر کودکان مبتلا به ADHD دچار برخی از مشکلات اجتماعی از قبیل ، روابط با همسالان روابط با اعضای خانواده و مشکلات در مدرسه هستند.

درمان داروئی خط اول درمان ADHD محسوب می شود . محرک های دستگاه عصبی مرکزی داروهای انتخاب اول هستند . ریتالین و آمفتامینها ، داروهای با عوارض خفیف و اثر بخشی بالا می باشند . همچنین مداخلات روانی – اجتماعی برای این کودکان عبارتند از : آموزش روانی ، جبران مهارت های سازماندهی ، آموزش والدین ، تعدیل رفتار در کلاس و منزل ، درمان شناختی رفتاری (CBT) و آموزشهای مهارتهای اجتماعی ، وقتی به این کودکان کمک می شود تا محیط خود را سازمان دهند اضطرابشان فروکش میکند . بنابراین معلمین و اولیا باید با کمک هم مجموعه مشخص از انتظارات از کودک را تدوین کنند . و نظامی از پاداش برای مواقعی که کودک انتظارات فوق را برآورده می کند طراحی نمایند . یکی از اهداف آموزش والدین این است که دریابند با اینکه کودک احتمالا بطور غیرارادی علائم ADHD بروز می دهند قادر است مسئولیت برآوردن انتظارات معقول را بپذیرد .

نتایج نشان داده که بازی درمانی کوتاه مدت ساختاری باعث کاهش معنادار علائم نقص توجه و بیش فعالی می شود . از جمله روشهای موثر دیگر اجرای نقش مثبت از طریق تئاتر ونمایش و اقتصاد ژتونی می باشد . روش محروم کردن نیز بدنبال بی انضباطی یا بدرفتاری دانش آموز به این قصد که او را چند دقیقه ای منزوی کند نتایج شگرفی بدنبال دارد .

گردآورنده: محمد فولادوند (کارشناس ارشد روانشناسی بالینی)