راههای پیشگیری از سنگ کلیه سنگ ساز

 

شما ممکن است این گفته قدیمی در مورد سنگ کلیه را شنیده باشید: این نیز بگذرد. بهتر است که اصلاً به سنگ کلیه مبتلا نشویم. و البته آنطور که به نظر می‌رسد نیز دشوار نمی‌باشد. اگر سنگ کلیه داشته باشید ممکن است پزشک برای کمک به پیشگیری از تشکیل سنگ جدید با شما در مورد یک برنامه‌ی تغذیه صحبت کند. اگر علائم و نشانه‌های مربوط به سنگ مثانه را در خود می‌بینید، احتمالاً باید ترتیب ملاقاتی با پزشک خانوادگی خود و یا یک پزشک عمومی را بدهید. هرچند ممکن است به پزشکی که متخصص در درمان اختلالات دستگاه ادراری می‌باشد(اورولوژیست) ارجاع داده شوید.

با مصرف مواد غذایی مناسب، مقادیر زیادی آب و داروی مناسب احتمال ابتلا به سنگ کلیه کاهش می‌یابد. ممکن است متوجه شوید که از خطر ابتلا به آن نجات پیدا کرده‌اید. ما توصیه می‌کنیم که برای دریافت دستورالعمل‌های مناسب جهت پیشگیری از سنگ کلیه و درد و ناراحتی ناشی از آن به یک متخصص اورولوژی مراجعه کنید.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به سنگ کلیه هستند؟

 

سنگ کلیه یک تعریف واحد برای انواع مختلف کریستال‌های کوچک و جامد می‌باشد. چندین عامل باعث ایجاد سنگ کلیه می‌شوند. برخی از آنها مرتبط با عفونت‌های کلیوی هستند. دلیل دیگر تشکیل سنگ کلیه وجود بیش از حد برخی مواد معدنی در کلیه است. ژن نیز می‌تواند تاثیرگذار باشد. از میان افرادی که مبتلا به سنگ کلیه می‌شوند، 40 درصد سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به سنگ کلیه داشته‌اند. ممکن است بدن آنها بیش از حد کلسیم و یا کمتر از حد معمول سیترات (یک ماده شیمیایی موجود در مرکبات) تولید کند.

دیگر شرایطی که احتمال ابتلا به سنگ کلیه را بیشتر می‌کنند شامل موارد زیر می‌باشند:

چاقی: در صورتی که دچار اضافه وزن باشید بیشتر در معرض ابتلا به کلیه سنگ‌ساز خواهید بود.
عمل جراحی: اگر قبلاً جراحی بای پس معده یا جراحی دیگری بر روی روده انجام داده باشید، احتمال تشکیل سنگ کلیه بیشتر است.
بیماری: یک نمونه بیماری کلیوی پلی‌کیستیک می‌باشد که در آن خوشه‌های کیست در کلیه‌ها رشد می‌کند.

سنگ کلیه یک علت درد کلیه است که اغلب در مردان میانسال مشاهده می‌شود، اما با این حال می‌تواند در هر سن و جنسی رخ دهد.

مواردی که باید مراقب بود

حتی اگر در وضعیت سلامتی خوبی قرار داشته باشید، ممکن است عوامل دیگری باعث رشد سنگ کلیه شوند. یکی از اولین مواردی که باید به آن توجه کرد آب است. اگر به اندازه کافی مایعات مصرف نکنید، به اندازه کافی ادرار تولید نمی‌شود و این به معنی افزایش احتمال تشکیل سنگ کلیه است.

سایر مواردی که باید در نظر داشت عبارتند از:

نوشابه: این نوشیدنی سرشار از فسفات است که ممکن است منجر به سنگ کلیه شود (قند موجود در آن کمکی نمی‌کند).
اگزالات: ترکیبات آلی موجود در برخی مواد غذایی -از جمله گیاهان سالم مانند اسفناج و سیب زمینی شیرین- می‌باشد. با این حال، اگزالات به راحتی به برخی مواد معدنی از جمله کلسیم متصل می‌شود. کریستال‌های اگزالات کلسیم منشأ اصلی تشکیل سنگ کلیه هستند.
نمک و سدیم: اگر رژیم غذایی سرشار از سدیم داشته باشید، احتمال وجود کلسیم بیشتر در ادرار افزایش می‌یابد. بیشتر افراد سدیم را از طریق نمک به دست می‌آورند، بنابراین مقدار زیاد نمک احتمال ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهد. هرچند، مصرف کلسیم به خودی خود چیز بدی نیست –فقط زمانی که همراه با میزان بالای سدیم باشد. در واقع، کلسیم بسیار کم در رژیم غذایی ممکن است منجر به تشکیل سنگ کلیه در برخی افراد شود.
پروتئین حیوانی زیاد: مصرف بیش از حد استیک (مرغ، تخم مرغ و غذاهای دریایی) می‌تواند موجب تجمع اسید اوریک در بدن شود، که یکی دیگر از دلایل تشکیل سنگ کلیه است.
سابقه ابتلا به سنگ کلیه: اگر قبلاً دچار سنگ کلیه شده باشید احتمال ابتلا به آن بیشتر است مگر اینکه اقدامات پیشگیرانه انجام دهید.

پیشگیری از سنگ کلیه

پیشگیری به این معنی است که اگر دارویی تجویز شده است آن را مصرف کنید و مراقب رژیم غذایی خود نیز باشید. موارد دیگری که می‌توان انجام داد عبارتند از:

نوشیدن مایعات بیشتر

 

سعی کنید برای حفظ رنگ زرد کمرنگ یا شفاف ادرار خود به اندازه‌ی کافی آب بنوشید، یعنی در حدود 8 تا 10 لیوان در روز. به تدریج مقدار آب مصرفی خود را افزایش دهید، برای مثال یک لیوان آب بیشتر در روز تا زمانی که به 8 تا 10 لیوان در روز برسید. این افزایش تدریجی به بدن زمان کافی برای تطبیق با مایعات اضافه را می‌دهد. اگر ادرارتان به رنگ زرد تیره است یعنی به اندازه‌ی کافی آب نمی‌نوشید. در صورتی که دچار بیماری‌های کلیوی، قلبی یا کبدی هستید و برای مصرف مایعات محدودیت دارید، پیش از اضافه کردن میزان مایعات مصرفی خود با پزشک مشورت کنید.

استفاده از دارو

 

اگر با وجود نوشیدن مایعات فراوان و تغییر رژیم غذایی خود دچار سنگ کلیه بیشتری می‌شوید، ممکن است پزشک برای کمک به تجزیه سنگ و یا جلوگیری از تشکیل مجدد سنگ دارو تجویز کند.

تغییر رژیم غذایی

 

ممکن است تغییر رژیم غذایی مفید باشد اما بستگی به علت تشکیل سنگ کلیه دارد. ممکن است پزشک قبل از تصمیم‌گیری برای تغییر رژیم غذایی به منظور کاهش خطر تشکیل سنگ کلیه، آزمایشات بیشتری تجویز کند.

کاهش سدیم

برای تعیین میزان سدیم ضروری در رژیم غذایی خود با پزشک مشورت کنید، به خصوص اگر پیش‌تر سنگ‌های اگزالات کلسیم یا سنگ های فسفات کلسیم داشته‌اید. سدیم بخشی از نمک است و در بسیاری از مواد غذایی کنسروی و بسته‌بندی شده، و فست‌فودها وجود دارد. سدیم همچنین در بسیاری از چاشنی‌ها، ادویه‌ها، و گوشت‌ها وجود دارد. با مصرف سدیم بیشتر، احتمال ابتلا به سنگ کلیه بیشتر می‌شود. اگر دچار سنگ‌های اگزالات کلسیم یا فسفات کلسیم بوده‌اید، باید دستورالعمل‌های زیر را رعایت کنید حتی اگر جهت پیشگیری از سنگ کلیه در حال مصرف دارو می‌باشید.

در ادامه چند نکته برای کمک به کاهش مصرف سدیم ذکر شده است:

میزان ارزش غذایی (%DV) سدیم بر روی برچسب مواد غذایی را بررسی کنید. در مواد غذایی با سدیم پایین این مقدار ۵ درصد یا کمتر است و ۲۰ درصد یا بیشتر به معنی سدیم بالا باشد.
مقدار سدیم مصرفی خود را یادداشت کنید.
هنگامی که بیرون غذا می‌خورید در مورد سدیم موجود در غذا سوال بپرسید.
از غذاهای فراوری شده و فست‌فودها، سوپ و سبزیجات کنسرو شده وکالباس پرهیز کنید.

برای بررسی مواد تشکیل دهنده و سدیم پنهان مواد غذایی، برچسب‌های آنها را نگاه کنید،‌ برای مثال:

سدیم بی‌کربنات (نام شیمیایی جوش شیرین)
بکینگ پودر، که حاوی سدیم بی‌کربنات و سایر مواد شیمیایی است.
دی‌سدیم فسفات
منو سدیم گلوتامات، یا MSG
آلژینات سدیم
نیترات سدیم یا نیتریت

برای کاهش سدیم جهت کمک به جلوگیری از  سنگ کلیه از مصرف غذاهای فرآوری شده و فست‌فود، سوپ و سبزیجات کنسرو شده و کالباس پرهیز کنید.

محدود کردن پروتئین حیوانی

مصرف پروتئین حیوانی ممکن است احتمال تشکیل سنگ کلیه و ابتلا به کلیه سنگ‌ساز را افزایش دهد. ممکن است پزشک از شما بخواهد که مصرف پروتئین حیوانی از جمله موارد زیر را محدود کنید:

گوشت گاو و مرغ و به خصوص فراورده‌های فرعی گوشت
تخم مرغ
ماهی و صدف
شیر، پنیر، و دیگر محصولات لبنی

با اینکه ممکن است نیاز به کاهش مصرف پروتئین حیوانی در روز داشته باشید اما همچنان باید به اندازه کافی مصرف کنید. در مورد میزان مصرف پروتئین حیوانی با پزشک خود مشورت کنید. برای جایگزین کردن پروتئین حیوانی موجود در گوشت می‌توانید از غذاهای گیاهی سرشار از پروتئین استفاده کنید:

حبوبات مانند لوبیا، لپه، عدس، و بادام زمینی
فراورده‌های سویا، مانند شیر سویا، کره سویا، و توفو
آجیل و محصولاتی مانند بادام و کره بادام، بادام هندی، کره بادام زمینی، گردو و پسته
دانه‌های آفتابگردان

نکته مهم: اگر قبلاً دچار سنگ‌های اگزالات کلسیم بوده‌اید از مصرف بادام زمینی، غذاهای حاوی سویا، آجیل و دانه‌های آفتابگردان پرهیز کنید.

کاهش اگزالات

بهتر است برای کاهش میزان اگزالات در ادرار از مصرف این مواد غذایی پرهیز کنید:

آجیل و محصولات بدست آمده از آن
بادام زمینی
ریواس
اسفناج
سبوس گندم

برای تشخیص سایر مواد غذایی که حاوی اگزالات هستند و همچنین میزان اگزالات مصرفی خود باید پرشک مشورت کنید بخصوص اگر قبلاً دچار سنگ‌های اگزالات کلسیم شده‌اید.

مصرف کلسیم به مقدار کافی

حتی با وجود اینکه به نظر می‌رسد کلسیم دلیل تشکیل سنگ‌های کلسیمی است اما کلسیم موجود در مواد غذایی خطر ابتلا به سنگ اگزالات کلسیم را افزایش نمی‌دهد. در واقع اگر سنگ‌های اگزالات کلسیم داشته‌اید ممکن است پزشک از شما بخواهد که برای کمک به پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه و تقویت استخوان‌های خود‌ روزانه کلسیم مصرف کنید. غذاهای سرشار از کلسیم شامل محصولات لبنی، مانند شیر و ماست کم چرب و شیر بدون لاکتوز با کلسیم می‌باشند.

در صورتی که موارد بالا در پیشگیری از سنگ کلیه موثر نبود باید به دنبال راهی برای درمان آن باشید. عمل جراحی سنگ کلیه یکی از راه های موجود برای درمان سنگ کلیه ای است که به روش های دیگر پاسخ نداده است.