کف پای صاف عارضه ای است که در آن بیماران فاقد قوس های استاندارد درکف پا هستند. قوس های موجود در کف پا نیروهایی که از طرف زمین به بدن اعمال میشود را کاهش داده و اجازه ورود به همه نیروهای وارده را به بدن نمی دهند اما در افراد با کف پای صاف،میزان زیادی این نیروها به دلیل فقدان قوس پا به سمت بدن اعمال شده و در دراز مدت میتواند منجر به بروز عوارض زنجیره وار در تمام مفاصل بدن خصوصاً ستون فقرات می گردد .

 

مشکل صافی کف پا، عموماً مادرزادی بوده و به نام نرمی مفاصل نیز معروف است. نرمی مفصل یا ligamentum laxity در ناحیه کف پا سبب میشود که قوس کف پا در هنگام ایستادن بر روی پا از بین برود؛ همچنین تشکیل نشدن کامل یک یا دو استخوان در ناحیه مچ و کف پا و یا چسبیدن آنها به یکدیگر به صورت مادرزادی نیز در تشکیل نشدن قوس کف پا مؤثر است.

روش تست صافی کف پا:

آیا کف پای شما صاف است؟

ساده ترین راه برای فهمیدن این مطلب این است که پای خود را خیس کرده و سپس روی یک سطح صاف و خشک بایستید بطوریکه اثر کف پای شما روی آن سطح باقی بماند. تفاوت آنها در شکل زیر نشان داده شده است:

(از  چپ به راست قوس کف پای زیاد و طبیعی و کم)

در کسانی که صافی کف پا دارند قوس طولی کف پا یا کم شده و یا کاملا از بین رفته است و در موارد شدید قسمت داخلی کف پا در حالت ایستادن، با زمین تماس پیدا می کند. همچنین در این بیماران پاشنه پا به سمت خارج منحرف می شود.

انواع صافی کف پا

صافی کف پای قابل انعطاف

صافی کف پا در بسیاری افراد از نوع صافی قابل انعطاف یا  (Flexible flat foot) است. این افراد وقتی سرپا می ایستند کف پایشان صاف است ولی وقتی روی پنجه پا می ایستند یا وقتی که پایشان را از زمین بلند می کنند قوس کف پا تشکیل میشود. در واقع بسیاری، این وضعیت را اصلا بیماری ندانسته و ذکر میکنند همانطور که شکل صورت انسان ها با یکدیگر متفاوت است ممکن است شکل کف پایشان هم با هم متفاوت باشد.

صافی کف پای قابل انعطاف در بسیاری مواقع زمینه خانوادگی دارد یعنی برادر و خواهران یا فرزندان یا یکی از والدین فرد هم ممکن است این حالت را داشته باشد. صافی کف پا گاهی اوقات در حین بارداری یا در سنین بالا تشکیل می شود.

صافی کف پای بسیاری از بزرگسالانی که از دوران کودکی کف پایشان به طور انعطاف پذیر صاف بوده است، عارضه ای ارثی و مرتبط با شل بودن عمومی رباطه ا (لیگامان ها) است. مفصل های سراسر بدن، و نه فقط پای این افراد ، معمولا از انعطافپذیری و قابلیت حرکت بسیاربالایی برخوردار است.

صافی کف پای غیر قابل انعطاف یا ریجید

گاهی اوقات صافی کف پا قابل انعطاف نیست به این معنا که وقتی پای بیمار روی زمین نیست هم قوس کف پا دیده نمی شود و یا موقعی که شست پای بیمار بهبالا می رود هم قوس کف پا ایجاد نمی شود. به این نوع از بیماری صافی کف پای غیر قابل انعطاف یا ریجید  Rigid flat foot می گویند. این نوع صافی کف پا نیاز به توجه بیشتر و درمان دارد. گاهی اوقات صافی کف پا همراه با سفت شدن تاندون آشیل است که در این مواقع هم پزشک معالج دقت بیشتری به وضعیت صافی کف پا می کند.

صافی کف پا از نوع قابل انعطاف بسیار شایعتر از نوع غیر قابل انعطاف یا ریجید است.

صافی کف پا در کودکان

اکثر کودکان بین ۱ تا ۵ سال دچار صافی کف پا هستند،که البته این بخشی از فرایند رشد طبیعی پاهای آنها است، و بیش از ۹۵ %از این کودکان در حین رشد صاحب قوس کف پایی طبیعی میشوند. اما ۵ %دیگر همچنان به صافی کف پا مبتلا خواهند بود. در اکثر موارد علت صافی کف پا، سست بودن اتصالات مفصلی میان استخوانهای مچ پا است. در این وضعیت رباط هایی که استخوانها را در کنار هم نگه میدارند شل بوده و هنگامی که کودک وزنش روی پایش قرار میدهد کشیده میشوند. همزمان که آنها رشد کرده و شروع به راه رفتن میکنند، بافتهای نرم موجود در کف پایشان هم سفت میشوند، که این باعث میشود قوس کف پا به تدریج شکل بگیرد.

هنگامی که یک کودک مبتلا به صافی کف پا میایستد، قوس کف پایش ناپدید میشود. اما در هنگام نشستن یا زمانی که کودک روی نوک پنجه هایش میایستد، قوس کف پا دوباره ظاهر میشود. معمولا والدین یا سایر اعضا خانواده نگران این هستند که مبادا پایین بودن غیرطبیعی ارتفاع قوس کف پای کودک یا عدم وجود آن منجر به ایجاد بدشکلی یا معلولیت های دائمی در او شود، که البته در اغلب موارد این نگرانیها بی مورد است.

علایم  و نشانه ها

کودکان:

در اکثر کودکان مبتلابه علایمصافی کف پا علایمی وجود ندارد و معمولا یکی از والدین متوجه این عارضه میشود. البته ممکن است بعضی از کودکان علایمی داشته باشند که عبارتند از:

 درد، حساسیت به لمس و یا گرفتگی در پاها یا مچ پاها

 کج شدن پاشنه ها رو به بیرون

 تغییر در راه رفتن

 درد یا ناراحتی در هنگام راه رفتن

همچنین ممکن است والدین متوجه شوند که فرزندشان از انجام وزشها یا سایر فعالیتهای جسمانی که میتوانند باعث درد در پاها یا مچ پاهایشان شوند خودداری میکنند.

بزرگسالان:

احساس درد در طول تاندون تیبیال خلفی که در طرف داخلی قوزک و مچ پا قرار دارد. این حالت میتواند با تورم طرف داخلی قوزک همراه باشد.

دردی که با فعالیت کردن بدتر میشود. بعضی از بیماران برای راه رفتن یا حتی ایستادن طولانی مدت دچار مشکل میشوند.

هنگامی که استخوان های نگهدارنده قوس کف پا متلاشی میشوند، استخوان پاشنه تغییر وضعیت میدهد و فشار را بر روی استخوان بیرونی متصل به قوزک(نازک نی)قرار میدهد. این وضعیت میتواند باعث احساس درد در طرف بیرونی قوزک پا شود.

 درد پا به طور کلی

 درد کف پا در قسمت قوسی شکل

 درد عضله ساق پا

زانودرد

درد مفصل ران

درد پشت و کمر

 افراد دارای کف پای صاف از خشکی یک یا هر دو پا رنج میبرند

کفشها به شیوه متفاوتی ساییده میشوند

دستگاه تشخیص کف پای صاف:

امروزه با پیشرفت علم، روش دقیقی جایگزین روشهای معمول تهیه اثر پا شده که موسوم است به اسکن کف پا. اسکن کف پا دارای صفحه ای است که بیمار روی آن میایستد و خود این دستگاه بر اساس فشاری که پا بر صفحه حساس آن وارد کرده است، میتواند اثر پای بیمار و نیز میزان صاف بودن کف پا را تعیین کند. در واقع نه تنها میتوان از این اسکن برای تشخیص استفاده کرد بلکه به دلیل کم هزینه بودن آن میتوان برای غربالگری صافی کف پا سود جست. هر فرد میتواند با مراجعه به مراکز تخصصی و انجام این اسکن از اولین لحظه شروع صاف شدن کف پایش مطلع شود.

تشخیص کف پای صاف

اکثر پزشکان و فیزیوتراپیست های مجرب ، صافی کف پا را تنها با مشاهده ایستادن و راه رفتن بیمار و معاینه کف پا تشخیص میدهند. پزشک سابقه پزشکی بیمار را بررسی میکند و پای او را از روبه رو و پشت سر نگاه میکند و احتمالا از بیمار میخواهد تا روی نوک انگشتان بایستد تا شکل و عملکرد هر پا را در این حالت ارزیابی کند. همچنین در بعضی موارد دستور انجام پرتونگاری (اشعه ایکس)، سی.تی. اسکن (مقطع نگاری رایانه ای یا ام.آر.آی. (تصویربردای روزنانس مغناطیسی) میدهد.