رادیولوژی از دو کلمه رادیو Radio به معنی موج تابش یا اشعه ولوژی یا لوگوس Logus یعنی بیان تشکیل شده است یعنی مطالبی که از زبان اشعه بیان می‌شود که عبارت از تصویری می‌باشد که با اشعه ایکس تهیه می‌گردد. اشعه ایکس تا زمان کشف آن توسط دکتر ویلیام کنراد رونتگن در سال ۱۸۹۵ اشعه‌ای مجهول بود در حالیکه امروز یک شاگرد دبیرستانی هم می‌داند که اشعه ایکس جزو اشعه‌های کاتدیک بوده وخواص آن کاملا برای انسان شناخته شده است. با آرسینه همراه باشید.

اشعه ایکس از تمام مواد از گاز، مایع و جامدات عبور کرده و البته هر چه جامدات دارای عدد اتمی بالائی باشند کمتر اشعه را عبور می‌دهند مثلا سرب پرده حاجب خوبی است که می‌تواند جلو عبور اشعه را بگیرد لذا در اطاق‌های اشعه به منظور حفاظت لای دیوارها از ورقه‌های سرب نازک استفاده می‌شود.

دستگاه‌هایی که در رادیولوژی مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از رادیولوژی ساده معمولی برای تهیه تصویر ریه و استخوان و… ، رادیولوژی دیژیتال که عمدتا برای آنژیوگرافی استفاده می‌شود و دستگاه سیتی‌اسکن برای تهیه تصاویر دیژیتال مقطعی که بدن را از نظر تصویری عین کالباس به ورقه‌هائی تقسیم می‌نماید.
عبور اشعه ایکس از بدن ایجاد درد و خونریزی نمی‌کند ولی بدون ضرر هم نیست اما در حد استانداردهای پزشکی و رادیولوژی و با مراقبت متخصص رادیولوژی و تکنسین‌ها، بدون ضرر یا کم ضرر هستند اما در مقادیر زیاد می‌تواند منجر به آسیب‌های جبران‌ناپذیر روی بدن شود.

[رادیولوژی چیست؟]

رادیولوژی در کجا کاربرد دارد؟

امروزه رادیولوژی جزو جدا نشدنی از هر بیمارستان، درمانگاه و اماکن درمانی می‌باشد.
رادیولوژی امروزه سه نوع کاربرد دارد: تشخیصی، درمانی و مصارف صنعتی.

کاربرد تشخیصی: منظور کشف بیماری‌ها، شکستگی‌ها و استفاده‌های کنترلی در بعضی درمان‌هاست که با کمک آن می‌توان بیمار را از طریق سوزن و لوله باریک جراحی نمود.

کاربرد درمانی: منظور اشعه درمانی یا رادیوتراپی برای ریشه کن کردن تومورها و سرطان‌هاست که در آن مقدار بیشتری اشعه نسبت به رادیولوژی تشخیصی نیازمند است.

مصارف صنعتی: در صنعت با اجسام بی‌روح و بی‌زندگی همراه هستیم.
مثلا کنترل ضخامت جوشکاری لوله‌ها، کنترل صدمات موتورهای جت، کنترل چگونگی سکه‌های قدیمی یا رادیوگرافی از یک تابلو نقاشی برای تحقیق سلامت لایه‌های رنگ یا کاموای «بوم» تابلو و حتی تعیین سن و جنس جسد مثلا مرد نمکی شماره ۴ شهرستان زنجان که بتوسط اینجانب در مرکز جام جم تهران بررسی شد.

نسل‌های مختلف سی‌تی اسکن اشعه ایکس، اسپیرال هلیکال، یک ردیف یا ۶۴ یا ۱۲۸ ردیف همه با فعالیت مهندسی پزشکی و تکامل این تجهیزات پزشکی به موازات اختراعات فیزیک و مکانیک بوجود آمده است. رادیولوژی رشته‌ای منحصر بفرد است بطوری که یک رادیولوژیست بایستی کمی فیزیک، شیمی، بیولوژی، داروشناسی و مهندسی پزشکی هم بداند وگرنه کلاهش پس معرکه است !!!

رادیولوژیست کیست؟

رادیولوژیست پزشکی است پس از گذراندن دوره پزشک عمومی، در رشته تخصص رادیولوژی به تحصیلات خود ادامه داده است. رادیولوژیست ضمن داشتن اطلاعاتی از بیماری‌ها، بروز علائم تظاهرات آنها و تطابق آنها با اطلاعات تصویری و همچنین با انطباق بالینی، برای بیمار تشخیص‌های ممکن را بررسی کرده و یک تشخیص محتمل‌تر را برای پزشک معالج مطرح می‌نماید لذا بر خلاف آزمایشگاه پاراکلینیک یا جزو افراد موازی بالینی نبوده بلکه رادیولوژیست در بالین بیمار قرار دارد و در تیم پزشکی معالج نقش مهمی را بازی می‌کند.

بطوریکه امروزه که رادیولوژیست‌ها در برخی موارد (بعنوان مثال رادیولوژی اینترونشنال) کار درمانی هم می‌نماید اصلا نمی‌توان رادیولوژی را پاراکلنیک نامید.
رادیولوژیست‌ها مشاور پزشکان بالینی در امور تشخیصی بوده و رادیولوژیست اینترونشنال در امر درمان بیمار نیز دخالت مستقیم دارد که با هزینه کمتری و تهاجم کمتری بیماری را درمان می‌نماید و او را از یک جراحی بزرگ و خطرات آن نجات می‌بخشد و این خود پس انداز پول برای بهداشت کشورها و دولت‌هاست. البته یار و یاور رادیولوژیست، در قسمت تهیه تصاویر تکنیسین‌های رادیولوژی هستند که با دانش خود، امکان تشخیص صحیح توسط رادیولوژیست را فراهم می‌نمایند.

[رادیولوژیست کیست؟]

چرا دستگاه‌ها و بعضی آزمایشات رادیولوژی گران هستند؟

البته این گرانی مربوط به کشورهای خارج می‌باشند چون اگرچه دستگاه‌های گران مثل سی تی اسکن و MRI را در ایران درست به همان قیمتی می‌خریم که یک رادیولوژیست آلمانی یا آمریکایی می‌خرد یک میلیون تا یک و نیم میلیون دلار ولی فروش خدمات، در ایران به مراتب ارزان تر است یعنی مورد MRI در ایران برابر ۸۵ تا ۹۵ دلار بوده ولی در کشورهای خارج از ۴۰۰، ۶۰۰ تا ۱۲۰۰ دلار هزینه تهیه آنهاست.

این دستگاه‌ها و خدمات اگرچه هم خیلی گران باشند، چون زودتر به تشخیص می‌رسند و بیمار معطل نشده و در بیمارستان بستری نمی‌شود و برای تشخیص کارهای تهاجمی و سخت روی آنها انجام نمی‌شود لذا با هزینه کمتر مادی و با ارزش ‌های معنوی بالایی نتیجه‌گیری می‌نماید لذا مقبول می‌افتند. البته وجود این دستگاه‌ها، بعضی پزشکان را به تنبلی می‌کشانند انگشت شمار که بجای معاینه خوب و کامل می‌گویند حالا برو یک MRI بگیر بیار تا مشاهده کنیم چی داری و چکار باید کرد و یا با مشاهده یک MRI بلافاصله بدون تطابق بالینی می‌گویند بستری بشوید تا جراحی انجام بدهیم.

پرداخت هزینه‌های رادیولوژی جبر زمان است مثلا روزی اتومبیل نداشتیم و پول بنزین نمی دادیم و بجای آن علف و جو می‌خریدیم و کمی هم ورزش می‌کردیم اما حالا نمی‌شود با اسب از میدان را ه آهن به تجریش رفت پس بنزین لازم است، تلویزیون نداشتیم و پول برق نمی‌دادیم و اعصاب و خوابمان راحت بود و اخبار سینه به سینه و دهن به دهن پخش می‌شد اما حالا داریم و بایستی پولش را هم بدهیم و بد و خوبی‌هایش را استفاده یا تحمل نماییم.

روش‌ها و دستگاه‌های رادیولوژی

با کشف و دخالت انرژی‌های دیگری به جز از اشعه ایکس مانند اولتراسوند یا مافوق صوت، اشعه مادون قرمز یا فراسرخ، ماوراء بنفش یا اولتراویولت، لیزر، امواج رادیوئی طول موج کوتاه و سر انجام انرژی مغناطیسی دیگر اسم رادیولوژی تنها بسنده نبود لذا گفتند رادیولوژی و تصویرگیری Radiology and imaging قبل از بحث در مورد دیسیپلین‌ها و انواع دستگاه‌های تصویرگری باید گفت رادیولوژی قدیمی در حال حاضر ۳ شاخه شده است که شاخه اول آن همین است که صحبت می‌شود. شاخه دیگر به عنوان پزشکی هسته‌ای یک نوع تصویرگیری با اطلاعات اختصاصی بیشتر و ولی با آناتومی یا توضیحات تشریحی کمتر می‌باشد که مجدداً در رشته CT-PET با رادیولوژی ما مخلوط شده است. اطلاعات این دو رشته مکمل هم می‌باشند.

قسمت سوم عبارت از رشته رادیوتراپی است که کار آن تاباندن اشعه‌ای قوی و طولانی بر روی سرطان‌هاست تا آنها را کوچک کرده و از بین ببرد در حالی که این مقدار اشعه را در بخش تشخیصی به کار نمی‌بریم و مجاز به کاربرد هم نیستیم. این رشته نیز مجددا در قسمت چاقوی گاما مجددا به ما نزدیک شده است. چون به طور معمول نیز ما تشخیص نداده آنها نمی‌توانستند درمان نمایند و یا برای شتاب‌دهنده خطی و درمانگر خود بایستی از اطلاعات تصویری ما استفاده نمایند تا تومور هر چه بیشتر اشعه بخورد ولی نسوج سالم کمتر. با تمام استفاده‌های بشر از اشعه ایکس پزشکی هنوز تابش طبیعی اشعه از کیهان و محیط بیشتر از پزشکی می‌باشد.