۱) واحدهای اهدای عضو چگونه از وجود افراد مرگ مغزی مطلع خواهند شد؟

طبق مصوبه هیات وزیران و دستورالعمل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال ۱۳۸۱، کلیه بیمارستان‌های دولتی و خصوصی موظفند بیماران کمای عمیق خود را به مراکز اهدای عضو اطلاع دهند.

به محض شناسایی بیمار کمای عمیق که احتمال مرگ مغزی آن می‌رود، پرسنل بیمارستان‌ها با واحدهای فراهم‌آوری اعضای پیوندی تماس گرفته و آنها را مطلع می‌نمایند و یا مورد مرگ مغزی توسط بازرسین حضوری یا تلفنی مراکز فراهم‌آوری شناسایی می‌گردد. 

 

۲) تأیید مرگ مغزی چگونه صورت می‌پذیرد؟

اساس تأیید مرگ مغزی با معاینات بالینی است و هیچ پزشکی نمی‌تواند فقط با دیدن و بررسی تصویربرداری‌های مغزی و آزمایشات در مورد مرگ مغزی نظر بدهد. معاینه‌کننده بایستی اثبات نماید که هیچ یک از اعصاب ۱۲ گانه ساقه مغز فعالیت ندارند. همچنین طبق قانون ایران و بسیاری از کشورهای دیگر با گرفتن نوار مغزی و اثبات صاف بودن آن از عدم فعالیت نیمکره‌های مغز نیز مطمئن شود.

 

۳) مراحل اهدای عضو از زمان شناسایی تا برداشت ارگان‌ها چگونه است؟

۳-۱. تمامی بیمارستان‌ها، بیماران با سطح هوشیاری پایین (اصطلاحاً  GCS=3) را جهت تأیید یا عدم تأیید مرگ مغزی، به مراکز فراهم‌آوری اعضای پیوندی گزارش می‌دهند.

۳-۲. یک نفر از کوردیناتورها (هماهنگ کننده) یا همان بالینگرهای اولیه، بلافاصله بر بالین فرد حاضر می‌شود و پس از معاینات کامل و بررسی آزمایشات و سوابق پزشکی بیمار، از وی نوار مغز می‌گیرد و در صورت شک بالینی قوی به مرگ مغزی، مراتب را به اطلاع مسئولین مرکز می‌رساند.

۳-۳. مسئولین فوق با توجه به آزمایشات، سن و سوابق بیماری‌های قبلی این فرد، قابلیت اهدای عضو وی را بررسی می‌کنند و در صورت تأیید، مراتب را جهت آغاز رضایت‌گیری به کوردیناتور اطلاع می‌دهند.

۳-۴. کوردیناتور ضمن توضیح مرگ مغزی برای خانواده  امکان اهدای عضو فرد مرگ مغزی و نجات جان بیماران نیازمند  به پیوند را اعلام می‌کند.

۳-۵. در صورت قانع شدن خانواده (که البته به طور رایج ۲۴ تا ۷۲ ساعت به طول می‌انجامد)، کوردیناتور از خانواده فرد مرگ مغزی  رضایت انتقال می‌گیرد (نه رضایت اهدای عضو) که در آن قید شده است، فرد مرگ مغزی جهت تأیید نهایی مرگ مغزی و یا  در صورت مرگ مغزی نبودن، جهت ادامه‌ی درمان به بیمارستان پیوند اعضا منتقل می‌شود.

۳-۶. سپس فرد مرگ مغزی توسط یک آمبولانس مجهز به وسایل احیا، همراه با کوردیناتور و یک متخصص بیهوشی به  بیمارستان مرکز اهدای اعضا منتقل می‌شود.

۳-۷. در این مرحله، فرد مرگ مغزی در بخش مراقبت‌های ویژه‌ی مرکز اهدای اعضا بستری می‌شود، دو مرتبه‌ی دیگر نوار مغز گرفته می‌شود و توسط ۴ گروه پزشک معتمد وزارت بهداشت که هیچ ارتباطی به مرکز اهدای اعضا ندارند با معاینه، تصویربرداری و نوار مغز، مرگ مغزی تأیید می‌شود.

۳-۸. تأیید مرگ مغزی در ایران توسط چهار گروه پزشکی داخلی اعصاب، جراح اعصاب، داخلی و بیهوشی که دوره‌های ویژه‌‎ای را برای تأیید مرگ مغزی گذرانده‌اند و ابلاغ آنها مستقیماً از طرف وزیر بهداشت صادر شده، صورت می‌پذیرد و غیر از این پزشکان ویژه و دارای حکم تأیید هیچ پزشک دیگری (حتی با تخصص های فوق‌الذکر) اجازه و صلاحیت اظهار نظر در مورد مرگ مغزی و ایجاد شک و تشنج برای خانواده را ندارد.

۳-۹. پس از تأیید نهایی، جلسه‌ی پزشکی قانونی با حضور یک یا دو متخصص پزشک قانونی که نماینده‌ی قوه‌ قضائیه هستند، تشکیل و در آنجا رضایت قلبی اهدای عضو از خانواده‌ی درجه یک اخذ می‌گردد.

نکته: باز هم لازم به یادآوری است، رضایتی که در بیمارستان مبدأ از خانواده‌ی فرد مرگ مغزی، گرفته می‌شود، رضایت انتقال است نه اهدای عضو و رضایت اهدای عضو مربوط به جلسه‌ی پزشکی قانونی و پس از تأیید نهایی مرگ مغزی است.

۳-۱۰. در طی این مراحل ، مرکز اهدای اعضا مشخصات کامل فرد مرگ مغزی اعم از سن، جنس، قد، وزن، گروه خون و آزمایشات مربوط به سلامت ارگان‌های وی را به مسئول تخصیص عضو مرکز پیوند وزارت بهداشت، اعلام می‌نماید تا بیماران نیازمند به عضوی را که از نظر مشخصات، با بیمار مرگ مغزی همخوانی دارند بر اساس قوانین تخصیص اعضا معرفی کند.

۳-۱۱. پس از انجام عملیات تخصیص عضو، بیماران نیازمندی که انتخاب شده اند، در بیمارستان های مختلف تهران و سایر شهرستان ها بستری و منتظر رسیدن عضو پیوندی می‌شوند.

۳-۱۲. در همین زمان، اعضای فرد مرگ مغزی برداشت و برای پیوند به سایر مراکز کشور ارسال می‌شود.

۳-۱۳. کالبد اهداکننده با دقت ترمیم و با آمبولانس به هر نقطه‌ای از کشور که مد نظر خانواده باشد، منتقل می‌شود.

 

۴) در مرکز فرآهم‌آوری چه اقداماتی بر روی مورد مرگ مغزی انجام می‌شود؟

۴-۱. مراقبت شدید از مرگ مغزی و سعی در بهبود وضعیت همه ارگان‌ها

۴-۲. هماهنگی با مسئول تخصیص عضو وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی 

۴-۳. انجام یا تکمیل آزمایشات مختلف برای بررسی سلامت ارگان‌ها و عدم وجود بیماری قابل انتقال 

۴-۴. تهیه نوار مغزی مجدد از مرگ مغزی 

۴-۵. تایید نهایی مرگ مغزی توسط چهار نفر متخصص: متخصص مغز و اعصاب، متخصص جراحی مغز و اعصاب، متخصص داخلی و متخصص بیهوشی

۴-۶. انجام آزمایشات تکمیلی برای تایید مرگ مغزی در صورت عدم تایید قطعی مرگ مغزی با تست‌های معمول

۴-۷. تایید قانونی مرگ مغزی، کسب مجوز کتبی از خانواده برای اهدای عضو و صدور مجوز برداشت اعضا توسط متخصص پزشکی قانونی 

 

۵) مراسم خاکسپاری فرد اهدا کننده چقدر با اهدای عضو به تاخیر خواهد افتاد؟

کل مراحل اهدا و پیوند عضو (اخذ رضایت از خانواده فرد اهدا کننده تا پایان برداشت و پیوند عضو) معمولا ۳۶ ساعت بطول می‌انجامد. و کالبد فرد اهداکننده، توسط آمبولانس مرکز اهدای عضو، به هر نقطه‌ای از کشور که خانواده تصمیم به خاکسپاری وی را داشته باشند، منتقل خواهد شد.

 

نکته: یک لوح تقدیر به همراه تاج گل، توسط یکی از پرسنل مرکز اهدای اعضا به یکی از مراسم ختم آن زنده یاد برده می‌شود و لوح قرائت می گردد تا هم تقدیری از حرکت ایثارگرانه‌ی این خانواده به عمل آید و هم به اطرافیان ثابت نماید که این حرکت ارزنده، اهدای عضو بوده است نه فروش عضو.