دیابت نه تنها در ایران که در دنیا نیز به عنوان تهدید جدی قرن حاضر شناخته شده که عامل آن از شیوه زیست مدرن، کم تحرکی و الگوی غذایی ناسالم نشات گرفته و هر روز قربان بیشتری را به کام خود می کشد.
دیابت که در بین عوام به بیماری قند شهرت دارد نوعی اختلال متابولیک و سوخت و سازی در بدن است که به واسطه آن توانایی تولید انسولین در بدن از بین رفته و یا یا مقاومتی در برابر انسولین ایجاد می شود که به تبع آن بیمار سلامت برخی از اندام های حیاتی چون کلیه، چشم، قلب و پاها آرام آرام از بین می رود و گاه فرد قربانی به دلیل عارضه پای دیابتی و یا نابینایی تا پایان عمر با معلولیت و کیفیت پایین زندگی مواجه می شود.
با دیابت سرعت و توانایی بدن در استفاده و سوخت و ساز کامل گلوکز کاهش یافته و میزان قند خون افزایش می یابد که افزایش دراز مدت قند در بدن عوارض میکروواسکولار دیابت یا تخریب رگ های بسیار ریز را در افراد به همراه داشته و می توانند اعضای مختلف بدن همچون کلیه، چشم و اعصاب و قلب را درگیر کنند.
دیابت 2 نوع اصلی دارد که نوع نخست آن با تخریب سلول های بتا در پانکراس منجر به نقص تولید انسولین ایجاد می شود و در نوع 2 مقاومت پیشرونده بدن به انسولین وجود دارد که در نهایت ممکن است به تخریب سلول های بتای پانکراس و نقص کامل تولید انسولین منجر شود.
در دیابت نوع دوم عوامل ژنتیکی، چاقی و کم تحرکی نقش مهمی در ابتلای فرد دارند و این زنگ خطری است که مسئولان باید برای آن نسخه پیشگیرانه فرهنگی و رفتاری داشته باشند و جامعه را از چنگال تهدیدهای دیابت برهانند.
به گفته کارشناسان حوزه سلامت چاقی، جذب مواد غذایی بیش از اندازه مورد نیاز بدن، استفاده از قند و شکر و کم تحرکی از جمله مهمترین عوامل ابتلا به بیماری دیابت در بین افراد است.
این کارشناسان معتقدند:درمان دیر هنگام دیابت نوع یک در کودکان کمای دیابتی، افزایش اسید خون و مرگ مغزی در کودکان و در دیابت نوع 2 بروز انواع بیماری های قلبی، عروقی، نارسایی کلیوی و چشمی را به همراه دارد.
کارشناس برنامه پیشگیری و کنترل دیابت معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اراک در این خصوص گفت: دیابت در سال های اخیر به از بزرگترین اپیدمی های تاریخ جهان تبدیل شده است به طوری که 425 میلیون نفر در سنین 20 تا 79 سال تا پایان سال 2017 به بیماری دیابت مبتلا بودند و پیش بینی می شود تا سال 2045 با سیر صعدوی این بیماری تعداد مبتلایان به 619 میلیون نفر در جهان افزایش یابد.
زهرا احمدی افزود: شمار کودکان و نوجوانان مبتلا به دیابت نوع یک در سنین زیر 14 سال در سال 2015 از مرز یک میلیون نفر گذشته است و در کشور ما نیز شرایط خوبی در این خصوص وجود ندارد و شاید آگاهی و سواد سلامتی و گام های هدفمند در خودمراقبتی بتواند جلوی تاخت و تاز ویرانگر دیابت را بگیرد.
کارشناس برنامه پیشگیری و کنترل دیابت معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اراک خاطر نشان کرد: سالانه چهار میلیون نفر به دلیل ابتلا به بیماری دیابت در جهان جان خود را از دست می دهند که نیاز است با آشنایی اطلاع رسانی و آگاهی افراد زمینه کاهش ابتلا به این بیماری در کشور فراهم شود و 395 میلیون نفر در جهان دچار اختلال گلوکوز هستند که در صورت عدم مداخله مناسب بیشتر این افراد به بیماری دیابت مبتلا می شوند.
احمدی ادامه داد: در ایران حداقل 11 درصد از افراد بالای 25 سال به بیماری دیابت مبتلا هستند و 25 درصد این افراد از بیماری خود اطلاع ندارند.
این کارشناس برنامه پیشگیری و کنترل دیابت معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اراک گفت: آمار شیوع دیابت از سال 95 در استان مرکزی حدود هشت و هفت دهم ثبت شده و سیر ابتلا به این بیماری صعودی است و انتظار می رود با بسیج همگانی و در سایه گفتمانی هدفمند تغییر شیوه زندگی و اطلاع رسانی از نحوه شیوع بیماری دیابت همه گیر شده و افسار گسیخته این بیماری تاحدودی مهار شود.
احمدی ادامه داد: با توجه به اهداف سند ملی پیشگیری و کنترل بیماری های غیر واگیر و عوامل مرتبط با این بیماری جمهوری اسلامی ایران متعهد شده است که از سیر صعودی این بیماری تا سال 1404 جلوگیری کند.
وی توضیح داد: بهبود گاهی مردم از این بیماری و اصلاح شیوه زندگی بسیار حیاتی است و با توجه به نقش محوری خانواده ها نیاز است با آموزش و ترویج فعالیت های بدنی، تغذیه مناسب و بهبود کیفیت زندگی از روند رو به رشد بیماری دیابت در جامعه کاسته شود.
کارشناس برنامه پیشگیری و کنترل دیابت معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اراک یادآور شد: اطلاعات جامعه از انواع دیگر دیابت شامل دیابت ثانویه، دیابت دوره بارداری و دیابت وابسته به انسولین ناچیز است و باید در این خصوص نیز نهضت اطلاع رسانی تقویت شود.
وی اضافه کرد: بیماران دیابتی با رعایت نکات بهداشتی و اصلاح عادات تغذیه ای می توانند عوارض این بیماری را کنترل کنند.
کارشناس برنامه پیشگیری و کنترل دیابت معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اراک عنوان کرد: ناآگاهی و فقر اطلاعاتی در خصوص دیابت به سرعت عوارض این بیماری شامل نارسایی های قلبی، کلیه، تاری دید و کوری، ایجاد زخم در اندام ها به ویژه پاها و قطع عضو را افزایش می دهد که این مهم علاوه بر کاهش کیفیت زندگی بیمار تالمات روحی نیز برای وی و خانواده اش به همراه دارد.
مسئول تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اراک نیز در این خصوص گفت: دیابت بیماری خاموشی است که یکی از علل درگیر شدن بدن فقر آگاهی از نحوه خوراک، شیوه زندگی سالم و بی تفاوتی در قبال سلامت است.
«نسرین یادگاری» افزود: فیبر موجود در سبزی ها و میوه ها از جمله مهمترین عوامل پیشگیری از بیماری دیابت در بین افراد جامعه بوده و می طلبد افراد جامعه استفاده از این مواد غذایی را در دستور کار خود قرار دهند.
وی توضیح داد: مصرف حبوبات در رزیم غذایی خانواده ها را بسیار کم است در حالی که این گروه غذایی به دلیل وجود پروتئین‌ و فیبر جایگزین مناسبی در استفاده از گوشت و پیشگیری از ابتلا به بیماری دیابت در جامعه است.
مسئول تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اراک کاهش استفاده از چربی و روغن در وعده های غذایی را از دیگر عوامل پیشگیری از دیابت عنوان کرد و گفت: مصرف روغن، چربی، قند و شکر در بین مردم ایران حدود 2 برابر میانگین مصرف این مواد در جهان است.
یادگاری افزود: مصرف زیاد مواد خوراکی در هر وعده غذایی(بیش خواری) توسط مردم کشور و استان از دیگر عوامل ابتلا به بیماری دیابت بوده و می طلبد که با کاهش مصرف این مواد از ابتلا به این بیماری جلوگیری شود.
وی ادامه داد: باید از قند و شکر به عنوان سم سفید یاد کرد و دادن آگاهی به خانواده ها در قبال کم کردن استفاده از این طیف خوراکی ها می تواند در پیشگیری و مهار دیابت کمک کننده باشد.
مسئول تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اراک گفت: توصیه می شود که قند و شکر به تدریج از سبد غذایی مردم حذف و مصرف خرما و سایر مواد قندی طبیعی جایگزین شود.
وی خاطرنشان کرد: افراد مبتلا به بیماری دیابت نیاز است میوه های شیرین را کمتر استفاده کرده و یا تا حد امکان از قسمت های نزدیک به پوست این میوه ها مصرف کنند.
مسئول تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اراک ادامه داد: افراد دیابتی در صورت استفاده از میوه انگور باید دانه های انگور تخمه دار را استفاده کنند زیرا فیبر موجود در تخمه این محصول از افزایش قند خون این افراد جلوگیری می کند.
یادگاری افزایش فعالیت های بدنی و حذف سیگار در افراد دیابتی و استفاده به هنگام و منظم داروها را از دیگر عوامل کاهش قند خون در افراد دیابتی عنوان کرد.
وی به افراد مبتلا به دیابت توصیه کرد: روزانه مصرف 300 تا 500 گرم سبزیجات را در دستور کار خود قرار داده و از مصرف بیش از 90 تا 100 گرم میوه های شیرین خودداری کنند.
مسئول تغذیه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اراک افزود: بهبود دانش مبتلایان به دیابت در حوزه مصرف غذایی کلیدی مهم در خودمراقبتی است بنابراین نیاز است افراد مبتلا به دیابت از نان ها با فیبر بالا از جمله نان رژیمی، جو و سنگک استفاده کرده و از مصرف نان همراه با برنج و ماکارانی خودداری کنند.
دکتر «محمد داودی» فوق تخصص غدد و متابولیسم کودکان نیز در این خصوص گفت: نوع یک دیابت در بین کودکان و نوع 2 این بیماری بیشتر در بین افراد بالاتر از سنین نوجوانی مشاهده می شود.
وی ادامه داد: دیابت نوع یک با سر و صدا بوده و به دلیل افزایش اسید در خون کودکان در کمتر از یک هفته با مراجعه بیمار به مراکز درمانی تشخیص داده می شود.
این فوق تخصص غدد و متابولیسم کودکان خاطر نشان کرد: دیابت نوع 2 به طور معمول خاموش است و در برخی مواقع افراد سال ها بدون اطلاع از این بیماری به زندگی ادامه داده و با انجام آزمایش و یا پرنوشی، پر اداری و کاهش وزن از وجود این بیماری مطلع می شوند.
دکتر داودی گفت: دیابت نوع یک به دلیل اینکه غده پانکراس یا لوزالمعده قادر به تولید انسولین نیست ایجاد می شود و در مراحل درمانی نیز برای تنظیم قند خون باید از ابتدای تشخیص از انسولین های تزریقی استفاده شود.
وی ادامه داد: تشخیص دیرهنگام دیابت عوارض خطرناکی را در بین افراد به همراه دارد که کمای دیابتی، افزایش اسید خون در کودکان و مرگ معزی در آنان از جمله عوامل تشخیص دیر هنگام بیماری دیابت نوع یک است.
این فوق تخصص غدد و متابولیسم کودکان، آسیب به شبکه چشم و کلیه ها را از جمله عوامل تشخیص دیر هنگام دیابت نوع 2 در افراد دانست و گفت: کلیه و بینایی افراد مبتلا به این بیماری پس از تشخیص باید مورد آزمایش قرار گیرند زیرا دفع قند و پروتئین در افراد مبتلا به بیماری دیابت آنان را در معرض بیماری های کلیوی نیز قرار می دهد.
دکتر داودی ادامه داد: تشخیص دیر هنگام و یا درمان نادرست بیماری دیابت از جمله مهمترین عوامل ابتلا به افراد به بیماری کلیوی و انجام دیالیز در این بیماران است.
وی افزود: ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی، کلسترول خون، افزایش چربی های مضر، انواع سکته ها قلبی و مغزی از دیگر عوارض تشخیص دیرهنگام بیماری دیابت نوع 2 در افراد است.
این فوق تخصص غدد و متابولیسم کودکان توصیه کرد: با توجه به قرار گرفتن کشور ایران بر روی نوار دیابت، افزایش زندگی ماشینی، یک جانشینی در جامعه و وجود عوامل وراثتی نیاز است افراد پس از سن 30 سالگی به صورت دوره های سالانه باید انجام آزمایش های تشخیصی دیابت را در برنامه خود قرار دهند.
دکتر داودی افزود: افرادی که سابقه وراثتی دیابت را دارند باید انجام فعالیت های ورزشی و رژیم غذایی مناسب را برای جلوگیری از ابتلا به بیماری دیابت در دستور کار خود قرار دهند.
وی رژیم غذایی مناسب، ورشی و مصرف به موقع قرص و انسولین را سه منشور اصلی درمان بیماران دیابتی عنوان کرد و گفت: رعایت نشدن سه اصل این منشور در بین بیماران دیابتی در عمل شکست درمان را در بین آنان به همراه دارد.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی اراک نیز گفت: 50 درصد از بیماران مبتلا به دیابت از بیماری خود مطلع نیستند و تنها راه آن سنجش قند خون است.
دکتر «حسن طاهر احمدی» افزود: حدود 11 درصد جمعیت دنیا به بیماری دیابت مبتلا هستند و ابتلا به این بیماری باعث می شود تا افراد از کار اصلی روزانه بازبمانند و زمین گیر شوند.
وی اظهار کرد: دیابت از مشکلات جامعه بشری و از جمله کشور ما را درگیر کرده است و این بیماری بعد از نابینایی مادرزادی شایع ترین عامل در نابینایی محسوب می شود که نارسایی کلیوی بیماران دیابتی معضل دیگر مبتلایان به دیابت است که خانواده و مراکز درمانی و بیمارستانی را درگیر می سازد و هزینه های گزافی را به دوش جامعه تحمیل می کند.
رویس دانشگاه علوم پزشکی اراک خاطرنشان کرد: بعد از تصادف شایع ترین عامل قطع عضو، مبتلایان به دیابت هستند که با وخیم شدن وضعیت جسمانی ممکن است دچار قطع عضو شوند.
طاهر احمدی، این بیمار را قابل کنترل دانست و افزود: با فرهنگ سازی در الگوی زیست مناسب می توان این معضل سلامتی را مهار کرد.
وی اظهار کرد: فقدان فرهنگ صحیح تغذیه و دیگر عوامل باعث شده تا در کشور ما مشکلات مبتلایان به بیماری غیرواگیر دیابت بیشتر از کشورها به خصوص کشوهای پیشرفته باشد.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی اراک توضیح داد: متوسط ابتلا به دیابت نوع دوم در دنیا در سنین 55 تا 65 سال است اما در کشور ما 45 تا 55 سال به این نوع بیماری مبتلا شده اند و هرچه زمان می گذرد سن ابتلا کاهش پیدا می کندکه این زنگ خطری جدی است.
طاهر احمدی گفت: مردم ما چند برابر متوسط جهان نمک، شکر و چربی مصرف می کنند و درمقابل به جای تحرک زیاد کم تحرکی بلای جان مردم شده است.
وی افزود: این بیماری غیرواگیر درمان دارد اما قطعی نیست و فرد با کنترل مداوم قند خون تا آخر عمر باید با بیماری کنار بیاید.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی اراک نتیجه ابتلا به بیماری دیابت را بیماری های قلب و عروق و فشار خون عنوان کرد و گفت: راه ابتلا نشدن به بیماری دیابت، تغذیه مناسب، داشتن تحرک و پیاده روی به مدت 30 دقیقه در روز و در نتیجه کاهش وزن است.
طاهر احمدی اظهار کرد: چاقی یکی از مصیبت های جامعه ایران است که ابتلا به انواع بیماریها از جمله دیابت را در افراد چاق دوچندان می کند.
وی افزود: فست فودها، غذاهای آماده، سوسیس و کالباس آفت سلامت در کشور است و می طلبد که با همراهی نهادهای آموزشی، تشکل های مردمی و رسانه ها مردم هشدارهای لازم را در این خصوص دریافت کرده و مسیر زندگی و رفتارهای غذایی و زندگی خود را اصلاح کنند.
استان مرکزی با 12 شهرستان دارای بیش از یک میلیون و 400 هزار نفر جمعیت است.