تاریخچه آموزش سلامت

مطابق اساسنامه سازمان جهانی بهداشت (1946) برخورداری ازبالاترین حد استانداردهای منطقی وقابل حصول سلامت ، بدون درنظر گرفتن نژاد،مذهب ،عقاید سیاسی وموقعیت اقتصادی واجتماعی ،حق مسلم هرانسانی است .

سلامت تنها به موقعیت اقتصادی واجتماعی افراد وابسته نیست .سلامت وهرآنچه که مرتبط با آن است بازتابی ازوضعیت فعلی جمعیتی خاص یاگروهی ازمردم ،انعکاسی ازوجود یا فقدان بستری صحیح وقطعی برای سلامت است . نوع برخورد هرفرد با سلامتش ،تاحد زیادی به میزان سواد بهداشتی وی بستگی دارد وافزایش سواد بهداشتی اقشارمختلف مردم نیازمند توسعه علمی ومنطقی آموزش سلامت است.

فعالیت های منظم مبتنی بر طرح ریزی در آموزش سلامت در سطح بین المللی پس از تاسیس سازمان جهانی بهداشت در سال 1948 آغاز شد که ایران نیز از کشورهای موسس آن بود .

  در ایران مدتها پس از تاسیس وزارت بهداری سال 1320) )عملا فعالیت های آموزش سلامت در سطح محدودی از سال 1330 به بعد آغاز شد که در ابتدا فعالیت های آن متوجه مسایل ریشه کنی مالاریا گردید و بتدریج در طی سالهای بعد فعالیت هایی نظیر بهسازی محیط ، تالیف مواد درسی و مطالب خواندنی و تهیه پوستر و بولتن را بر عهده گرفت. در سال 1340 به بعد واحد آموزش سلامت وزارت بهداری تجهیز شد و به حالت فعالتری درآمد . بلاخره در سال 1351 اداره آموزش بهداشت  به دفتر آموزش بهداشت تبدیل شد و عهده دار انجام رسالت های مربوط به آموزش سلامت در سطح کشور گردید .

  در مراحل اولیه ارتقاء بهداشت عمومی ، سالم سازی محیط و مبارزه با بیماری های واگیر نظیرمبارزه با بیماریهایی چون آبله، مالاریا، التور ،سل طی دهه های 1330 تا 1350 مطرح بوده است. تجهیز آموزش بهداشت به وسایل سمعی و بصری به عنوان مهمترین استراتژی آموزشی طی سالهای فوق به اجرا درآمده است.  . همگام با تحولات علمی ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جهان به تدریج فلسفه ، اهداف و روش های سلامت نیز دستخوش دگرگونی های زیادتری گردید .

. فعالیت آموزش بهداشت به عنوان یک فعالیت پشتیبان از زمان از سالهای 1373 به بعد با استفاده از رویکرد" آموزش بهداشت به عنوان حل مشکل" با بررسی مشکلات و تجزیه وتحلیل وضعیت موجود به تعیین نقش خود پرداخته و با اهداف مشخص واستراتژیهای واضح و بیان فعالیت، همراه با ارایه جدول زمان بندی فعالیتها نقش خود را در حل مشکلات نشان می دهد.

در رویکرد" آموزش بهداشت به عنوان یک مراقبت "می توان از آموزش به عنوان رویکرد پیشگیری از بیماریها وارتقاء سلامت استفاده کرد. در این رویکرد با استفاده از اصول ارتقاء سلامت ، باید ضمن برنامه ریزی، نسبت به ایجاد عادات و رفتارهای صحیح بهداشتی در گروههای مختلف جامعه به ویژه کودکان و نوجوانان اقدام نمود. ودرحال حاضر  گروه آموزشوارتقای سلامت  با برنامه ریزی عملیاتی و تفضیلی در راستای طرح جامع آموزشی استان نقش خود را در هر یک از مشکلات بهداشتی نشان می دهد

 درتعریف آموزش سلامت می توان گفت آموزش سلامت آن بخش از مراقبت های بهداشتی است که بر تأثیر عامل رفتاری بر سلامت تکیه نموده و با مردمی آغاز می‌شود که سالم بوده و علاقمند به توسعه معیارهای سلامت فردی و اجتماعی هستند و به آنها در گسترش شیوه های زندگی مؤثر در حفظ و ارتقای سلامت کمک می‌کند .

آموزش سلامت ترکیبی از تجارب یادگیری تسهیل کننده اتخاذ داوطلبانه رفتار سالم است که منجر به تأمین ، حفظ و ارتقای سلامت شده و ترکیبی ازحمایت های آموزشی ، ساختاری ، اقتصادی و محیطی برای تعالی رفتار سالم است .

آموزش دهندکان سلامت ، پیشگامانی هستند که همیشه طالب درک جدیدی از رفتار انسانی و راه های جدید کار برد دانش خویش به منظور حل مشکلات فردی و اجتماعی می‌باشند . تمام مراقبین سلامت ( و بیش از آن تمام فعالان توسعه پایدار ) آموزش دهنده سلامت هستند و این افتخاری است که توسعه و تقویت آن نیازمند برنامه ریزی دقیق برای توسعه آموزش سلامت متکی بر شواهد و مبتنی بر جامعه می‌باشد .

گستردگی طیف آموزش دهندگان سلامت از وزیر بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی تا بهورزان سخت کوش و فداکار و رابطان پر افتخار سلامت ، فرصتی است که باید با افزایش آشنائی آنان با دانش ها و مهارت های مورد نیاز برای ارائه انواع خدمات آموزش سلامت از مرحله تعیین نیازها تا اجرا و پایش و ارزشیابی مداخلات آموزشی سلامت ، تقویت گردد.

آموزش سلامت هر چند وظیفه ای است برای تمام مراقبین سلامت اما خود علمی است که ریشه در مجموعه ای از علوم تربیتی ، رفتاری ، روان شناسی ، مردم شناسی ، جامعه شناسی ، ارتباطات ، اطلاعات پزشکی و بهداشت داشته و متناسب با توسعه این علوم واگذار دوران ، توسعه می‌یابد . آموزش سلامت هر چند وظیفه ای است برای تمام مراقبین سلامت اما بدون اتکای به شواهد و رعایت استانداردهای آموزش سلامت ، نمی‌توان به تأثیر آن امیدی داشت و توسعه آموزش سلامت متکی بر شواهد و مبتنی بر جامعه ، نیازمند طراحی ساختاری منسجم ، علمی و هماهنگ برای رهبری مداخلات آموزش سلامت در سطوح مختلف سیستم ارائه خدمات بهداشتی درمانی کشور می‌باشد .