نکاتی پیرامون عوارض و تداخلات گیاهان دارویی
استفاده از فرآوردههای طبیعی به عنوان داروهای گیاهی در دهههای گذشته افزایش چشمگیری داشته است. مصرف گیاهان دارویی و داروهای گیاهی برای ترویج زندگی سالمتر و کنترل و درمان بیماریهای مزمن مختلف به کار میرود. امروزه بیش از 11000 گونه گیاهی با کاربرد دارویی وجود دارند که به کارگیری حدود 200 نوع از آنها بیشتر رواج دارد. حدود 80 درصد جمعیت کشورهای آسیایی از گیاهان دارویی برای افزایش سطح سلامت و درمان بیماریهای رایجی مثل سرماخوردگی، التهاب، درد، بیماریهای قلبی، سیروز کبدی، دیابت و بیماریهای عصبی استفاده میکنند. همچنین حدود 33 درصد از جمعیت بزرگسال در کشورهای توسعه یافته، گیاهان دارویی را برای درمان به کار میبرند. کمبود میزان مطالعات فارماکوکینتیک گیاهان دارویی سبب شده اطلاعات دقیقی درمورد مکانیسمهای جذب، توزیع، متابولیسم و دفع این ترکیبات در بدن انسان نداشته باشیم؛ در حالیکه این اطلاعات برای تعیین میزان مصرف، دوره درمان، مسمومیتها و تداخلات احتمالی گیاه با دارو یا گیاه با گیاه ضروری میباشد. اطلاعات پایهای از جمله 1) فراهمی زیستی برای تعیین میزان و مدت زمان طی شده برای جذب ترکیبات فعال گیاهان دارویی پس از مصرف، 2) مسیرهای متابولیسمی این ترکیبات، 3) مسیرهای حذف و کینتیک این ترکیبات و 4) تداخلات گیاهان دارویی با داروهای سنتتیک، بایستی برای فرآوردههای گیاهی مختلف مشخص شوند. گیاهان دارویی عمدتا از همان آنزیمهای متابولیزه کننده و ترانسپورترهای دارویی مثل آنریمهای سیتوکروم P450، گلوکورونوزیل ترنسفرازها و پی گلیکوپروتئین ها که متابولیسم چندین داروی مهم کلینیکی را بر عهده دارند، استفاده میکنند.
در بسیاری از موارد افراد مبتلا به بیماریهای مزمن مختلف که درحال استفاده از داروهای متعددی هستند، درمانهای گیاهی را نیز به کار میبرند و همین مسئله زمینه ساز ایجاد تداخلات فراوان دارویی خواهد شد. بررسیها نشان داده حدود 14 تا 31 درصد از افرادی که داروهای رایج را به کار میبرند به طور همزمان از فرآوردههای گیاهی نیز استفاده میکنند. تداخلات دارویی بین داروهای رایج و گیاهان دارویی غالباً از سوی مصرف کنندگان کمتر مورد توجه قرار میگیرند زیرا اولاً مردم داروهای گیاهی را به علت داشتن منشأ طبیعی ایمن تلقی میکنند، ثانیاً این فرآوردهها عمدتاً بدون تجویز پزشک و به صورت خود-تجویزی مورد مصرف قرار میگیرند.
تداخلات احتمالی بین چندین گیاه دارویی پرمصرف با داروهایی از جمله ضد انعقادها (وارفارین و آسپرین)، خواب آورها و ضدافسردگیها (میدازولام، آلپرازولام، آمی تریپتیلین وترازودون)، داروهای ضد ایدز (ایندیناویر)، داروهای قلبی (دیگوکسین، نیفدیپین و پراپرونولول)، تضعیف کنندههای سیستم ایمنی(سیکلوسپورین و تاکرولیموس) و داروهای ضد سرطان (ایرینوتکان و ایماتینیب) به طور گستردهای مورد مطالعه قرار گرفته است. برخی از این داروها مانند دیگوکسین و داروهای ضد سرطان پنجره درمانی باریکی دارند و از این جهت تداخلاتی که سبب افزایش یا کاهش غلظت این داروها در خون میشود می توانند غلظت پلاسمایی این داروها را به کمتر از سطح درمانی یا بالاتر از میزان سمی آنها رسانده و لذا از اهمیت به سزایی برخوردارند.
بنابراین به نظر میرسد افزایش مطالعات فارماکوکنتیک مربوط به گیاهان دارویی از یک سو و افزایش آگاهی عموم جامعه درمورد عوارض و تداخلات گیاهان دارویی از سوی دیگر میتواند به تجویز و مصرف منطقی گیاهان دارویی کمک به سزایی داشته باشد.
- Young Hee Choi, Young-Won Chin, and Yoon Gyoon Kim. Herb-Drug Interactions: Focus on Metabolic Enzymes and Transporters. Arch Pharm Res. 2011; 34(11): 1843-1863.
- Dong Hee Na, Hye Young Ji, Eun Ji Park, Myung Sun Kim, Kwang-Hyeon Liu, and Hye Suk Lee. Evaluation of Metabolism-Mediated Herb-Drug Interactions. Arch Pharm Res. 2011; 34(11): 1829-1842.
- Cristiano Colalto. Herbal interactions on absorption of drugs: Mechanisms of action and clinical risk assessment. Pharmacological Research. 2010; 62: 207–227
نظر شما :