به نقل از روابط عمومی معاونت غذا و دارو،مرکز اطلاع رسانی دارو و سموم معاونت غذا و دارو اراک توصیه‌های دارویی و نکات لازم در خصوص پیشگیری از مسمومیت‌ها در ایام تعطیلات و مسافرت‌های نوروزی را به شرح زیر اعلام کرد:

توصیه‌های دارویی در ایام نوروز

- در منزل:

ضمن انجام خانه تکانی و گردگیری، حتماً با کیسه‌های دارو محتوی قرص، کپسول و یا شربت نیمه مصرف شده مواجه خواهید شد. توصیه می‌شود به شکل زیر جعبه یا قفسه دارویی خود را سر و سامان دهید:

الف) داروهایی که تاریخ انقضای آنها فرا رسیده است، از بسته بندی اصلی خارج نمایید و داخل کیسه زباله و یا چاه فاضلاب ریخته و معدوم کنید.

ب) تاریخ انقضا معمولا به تاریخ شمسی یا میلادی روی جعبه مقوایی داروها، همچنین در انتهای ورقه‌های آلومینیومی بسته بندی قرص‌ها و کپسول‌ها، بر روی شیشه آمپول و ویال‌های تزریقی و در خصوص پمادها و کرم‌های موضعی بر روی انتهای تیوب پماد و کرم حک شده است.

پ) شربت‌ها را در فاضلاب خالی کرده و شیشه‌های آن را دور بریزید.

ت) قطره‌های چشمی که از باز شدن در آنها یک ماه گذشته است دیگر استریل نیستند و باید دور ریخته شوند.

ث) آمپول‌ها و سرنگ‌های تاریخ مصرف گذشته را در کیسه زباله بریزید و معدوم کنید.

ج) داروهایی که تاریخ انقضای آنها فرا نرسیده است اما استفاده ای در منزل ندارند می‌توانند به مراکز منتخب جمعیت هلال احمر جهت استفاده اهدا شوند. لازم به ذکر است داروخانه‌های سطح شهر از پس گرفتن داروهایی که قبلا" به صورت آزاد یا بیمه فروخته شده معذورند.

- در سفر:

ممکن است در ایام تعطیلات عید، دسترسی شما به داروخانه‌های روزانه به دلیل تعطیلی آنها مقدور نباشد ولی همیشه داروخانه‌های شبانه روزی و برخی داروخانه‌هایی که ملزم به باز بودن داروخانه به صورت شیفت از پیش تعیین شده‌اند، قابل دسترسی هستند. بنابراین باید توجه کرد:


الف) چنانچه شما و یا بستگانتان، دارویی را به صورت مرتب مصرف می‌کنید، مطمئن شوید دارو را به حد نیاز و تا پایان تعطیلات و ضمن سفر در اختیار دارید چرا که بسیاری از داروها مانند داروهای ضد تشنج، داروهای بیماری‌های قلبی، داروهای ضد افسردگی و اختلالات روانی، داروهای ضد دیابت و چربی خون و برخی داروهای مسکن و همچنین آنتی بیوتیک‌ها باید مرتب مصرف شوند و قطع ناگهانی این داروها، بیمار را دچار مشکل خواهد کرد.

ب) چنانچه ضمن حرکت اتومبیل، قطار، کشتی و یا هواپیما، دچار سرگیجه و حالت تهوع می‌شوید به خاطر داشته باشید با مصرف ۱ یا ۲ قرص ۵۰ میلی گرمی دیفن هیدرینات، نیم ساعت قبل از شروع سفر و تکرار یک قرص هر 4 تا ۶ ساعت یکبار در طی سفر، می‌توان عوارض ناشی از حرکت، تهوع و سرگیجه را برطرف کرد. باید توجه داشت که در طول ۲۴ ساعت نباید بیشتر از 8 عدد قرص مصرف شود. در صورت بارداری یا شیردهی، با داروساز یا پزشک مشورت نمایید.

پ) چنانچه به امارات متحده عربی (دبی، شارجه، ابوظبی) سفر می کنید، از همراه بردن داروهای آرام بخش مانند داروهای دیازپام، اگزازپام، لورازپام و...، داروهای مسکن کدئین دار (مانند استامینوفن کدئین، اکسپکتورانت کدئین) و ترکیبات روانگردان جداً اجتناب کنید. براساس قوانین این کشور، متهمان به حمل این داروها با مجازات سنگینی مواجه خواهند بود.

ت) چنانچه به برخی از کشورهای افریقایی و یا آسیایی سفر می‌کنید مطمئن شوید که آیا تزریق واکسن خاصی پیش از سفر مورد نیاز است یا خیر.

ث) جهت پیشگیری از گزش حشرات در محیط های گرم و مرطوب و استوایی، پشه بند، حشره‌کش‌های خانگی، پماد و یا اسپری دافع حشرات همراه داشته باشید.

ج) به همراه داشتن جعبه کمک‌های اولیه، بویژه در مورد خانواده‌هایی که فرزند خردسال دارند، همچنین همراه داشتن پوشک، شیرخشک شیرخوار، درجه تب، داروهای بدون نسخه مانند شربت تب بر، شربت سرماخوردگی، قطره و یا شربت مولتی ویتامین و آهن، پماد سوختگی، پنبه و گاز استریل و دیگر داروهایی که کودک در حال مصرف شان است، طی سفر ضروری است.

چ) نحوه نگهداری داروها را از دکتر داروساز، هنگام تحویل گرفتن دارو از داروخانه بپرسید و هیچ‌گاه داروهای خود را در اتومبیلی که زیر نور آفتاب پارک شده است و یا در شیشه عقب اتومبیل (حتی در زمستان) قرار ندهید. داروهای یخچالی را در ظروف مخصوص و همراه با یخ و یا ظروف خنک کننده حمل نمایید.

ح) در خصوص بیماران دیابتی که انسولین تزریق می کنند توجه به موارد زیر در هنگام سفر براساس توصیه های مرکز تحقیقات غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران، ضروری است:

1- فراهم نمودن انسولین و داروهای مصرفی و سرنگ برای تمام مدت سفر.

2- همراه داشتن دستگاه یا نوار کنترل قند خون، قند حبه‌ای، نبات، بیسکوئیت و آب میوه برای درمان کاهش احتمالی قند خون. همراه داشتن میان وعده مناسب (مانند میوه و ساندویچ کوچک).

ط) در خصوص بیماران مبتلا به فشار خون بالا، بهتر است دستگاه فشار سنج و داروهای مصرفی همراه بیمار باشد و از مصرف مواد غذایی حاوی نمک مانند آجیل و تنقلات و مواد غذایی چرب خودداری شود.

بطور کلی و در صورت نیاز می توانید سوالات خود را در زمینه اطلاعات دارویی و موارد مسمومیت، با موضوعات ذیل و با کارشناسان مراکز اطلاع رسانی داروها و سموم سازمان غذا و دارو به شماره تلفن ۱۹۰ درمیان بگذارید:

•نحوه مصرف صحیح داروها

•تداخل مصرف همزمان داروها با هم و با مواد غذایی

•مصرف داروها در دوران بارداری و شیردهی

•عوارض جانبی ناشی از مصرف داروها

•سازگاری و نحوه اختلاط داروهای تزریقی

•مسمومیت با داروها، سموم و مواد شیمیایی، گیاهان و گازهای سمی، گزیدگی ها


توصیه‌هایی برای پیشگیری از مسمومیت‌ها

- در منزل:

الف) کودکان ۱ تا ۶ ساله، پرخطرترین گروه سنی از نظر بروز مسمومیت هستند. داروهای خود را در مقابل چشم کودکان نخورید، چرا که کودکان از رفتار بزرگسالان تقلید می کنند و ممکن است به دور از چشم والدین داروها را به دهان ببرند.

ب) در هنگام مصرف دارو و یا استفاده از فرآورده‌های شیمیایی حتماً در نور کافی برچسب روی بسته بندی را مطالعه نموده سپس مصرف کنید. استفاده از داروها و مواد شیمیایی د ر تاریکی می تواند خطرناک باشد.

پ) بسیاری از داروها و محصولات خانگی مانند جوهر نمک، مواد شوینده و لک بر، لاک پاک کن، سموم حشره کش و جونده کش (مانند مرگ موش)، تینر، ضدیخ، بنزین و نفت می‌توانند در صورت بلعیده شدن و تماس با پوست و چشم و یا در صورت تنفس، بسیار سمی باشند.

ت) در هنگام استفاده از مواد شیمیایی و فرآورده‌های شوینده و پاک کننده، پنجره‌ها را باز کنید تا هوا به خوبی در محیط جریان داشته باشد. از اختلاط مواد شیمیایی مانند جوهر نمک و مواد سفید کننده و لک بر جداً خودداری کنید. بخارات و گازهای ناشی از این اختلاط بسیار سمی و خفه کننده هستند.

ث) همیشه پس از استفاده از مواد شیمیایی سریعاً درب آن را ببندید و دقت نمایید که هیچ ظرف دربسته ای از دسترسی کودکان در امان نیست.

ج) نام داروی مصرفی و میزان مصرف آن را به خاطر بسپارید و یا یادداشت کنید تا دوز تکراری مصرف نکنید.

چ) کیف دستی، ساک خرید و کیسه های نایلونی را دور از دسترس کودکان قرار دهید. ممکن است داخل آنها وسایلی باشد که توسط کودک بلعیده شود و یا کودک ضمن بازی آنها را روی سر خود کشیده و سبب خفگی وی شود.

ح) مسمومیت با گیاهانی مانند خرزهره، دیفن باخیا و کرچک می تواند کشنده باشد. در صورت وقوع مسمومیت با این گیاهان مصدوم را در اسرع وقت به نزدیکترین مرکز درمانی منتقل کنید.

خ) در صورتی ‌که کودک شما ماده‌ای غیرخوراکی را بلعید، با مرکز اورژانس ۱۱۵ و یا مرکز اطلاع رسانی داروها و سموم ۱۹۰ تماس بگیرید.

د) محصولات شیمیایی و شوینده، نفت و بنزین را همیشه در ظرف اصلی آن نگهداری کنید. هیچ گاه این فرآورده‌ها را در ظرف مواد خوراکی (مانند بطری نوشابه) نگهداری نکنید. این عمل سبب خورده شدن اشتباهی این مواد توسط کودکان می شود.

ذ) جهت کاهش احتمال بروز مسمومیت با گاز مونوکسید کربن (که بی رنگ، بی بو و شدیدا" سمی است) باید یک سیستم تهویه هوا در محیط باشد. دائما" از سلامت و استاندارد بودن دستگاه‌های گرمازا و وسایل خوراک پزی اطمینان حاصل کنید و دودکش این وسایل را کنترل کنید.

ر) چنانچه در یک محیط بسته و دارای بخاری نفتی یا گازی حالت تهوع، سرگیجه و خواب آلودگی داشتید، سریعاً بقیه را در جریان بگذارید و اگر مشکوک به مسمومیت با مونوکسید کربن هستید سریعاً محیط را ترک کنید. هر شخصی که با گاز منوکسید کربن در تماس بوده و دارای علایم ملایم تا متوسط است باید فوراً توسط پزشک معاینه شود. نوزادان و افراد مسن، زنان حامله، افرادی که دارای ناراحتی های قلبی عروقی هستند چنانچه با این گاز در تماس باشند حتی در صورت نداشتن علامت حتماً باید توسط پزشک معاینه شوند.

ز) غذاهای مسموم کننده ممکن است بو یا مزه ناخوشایندی نداشته باشند. با وجودی ‌که اکثر مسمومیت‌های غذایی معمولاً ظرف ۲۴ ساعت برطرف می شوند، اما بعضی از آنها می‌توانند کشنده باشند.

ژ) مسمومیت و مرگ ناشی از بوتولیسم در اثر غذا و کنسرو آلوده بروز می کند و بسیار کشنده است. بیمار مبتلا سریعاً باید به یک مرکز درمانی مجهز، جهت تزریق داروی ضد سم منتقل شود.


مسمومیت غذایی کشنده بوتولیسم بر اثر مصرف کشک غیر پاستوریزه، غذاهای کنسروی و سوسیس و کالباس آلوده بروز می‌کند.

س) بوتولیسم نوعی مسمومیت غذایی کشنده است که بر اثر مصرف کشک غیر پاستوریزه، غذاهای کنسروی (که قبل از مصرف حرارت مناسب به آنها نرسیده است) و یا سوسیس و کالباس آلوده بروز می‌کند. علایم و نشانه‌های این مسمومیت با تاخیر (بعد از ۱۲ تا ۲۴ ساعت) ظاهر می‌شود و شامل تاری دید، دوبینی، افتادگی پلک فوقانی، عدم توانایی حرکتی، اختلال تکلم، لکنت زبان، سختی بلع، و خشکی و درد گلو می باشد. مهمترین اقدام درمانی در این مسمومیت تجویز سریع داروی ضد سم (Anti toxin) در مرکز درمانی است. در صورت عدم درمان ممکن است فرد مسموم در اثر فلج تنفسی جان خود را از دست بدهد.


هرگز غذاهای پخته شده را بیش از ۲ ساعت در دمای محیط رها نکنید

ش) هرگز غذاهای پخته شده را بیش از ۲ ساعت (اگر هوای اتاق گرم می باشد، بیش از یک ساعت) در دمای محیط رها نکنید. برای دوباره گرم کردن غذاهای باقیمانده آنها را تا ۷۴ درجه سانتی گراد گرما دهید تا غذا بخار کند و همچنین غذاهایی که بیش از ۳ روز باقیمانده اند را مصرف نکنید.

ص) همیشه قبل از آماده کردن و یا خوردن غذا، دستهایتان را با صابون بشویید. نوعی از اسهال میکروبی در طی سفر و به دلیل عدم رعایت بهداشت قابل انتقال است.

دستهایتان را حتما بعد از برداشتن گوشت خام و سیگار کشیدن بشویید

ض) به خاطر داشته باشید دستهایتان را بعد از استفاده از سرویس‌های بهداشتی، برداشتن گوشت خام، سیگار کشیدن، دست زدن به حیوانات و دست زدن به زباله ها حتماً بشویید.

ط) علایم و نشانه‌های برخی از مسمومیت‌های غذایی با تاخیر ظاهر می شود. یعنی ممکن است ۱۲ تا ۲۴ ساعت بعد از مصرف غذای آلوده، علایم در فرد مسموم بروز نماید. علایم و نشانه های این مسمومیت ها شامل سردرد، تب، خستگی، تهوع، استفراغ، اسهال آبکی شدید، کم شدن آب بدن، ضعف و درد شکم است.

ظ) دستور طلایی پیشگیری از مسمومیت غذایی: " پختن غذا و خوردن آن در همان روز " است.

ع) در هنگام مارگزیدگی بیمار را آرام کنید و از حرکات بیش از حد او جلوگیری کنید.

غ) عضو محل گزیدگی مار را باید بی حرکت و هم سطح یا کمی پایین‌تر از سطح قلب نگه داشت.

ف) گزش عقرب می تواند منجر به بروز درد شدید در ناحیه گزش شود اما علائم تهدید کننده حیات و حوادث منجر به مرگ به ندرت رخ می دهد.

ق) زنبور گزیدگی ممکن است در اثر نیش انواع زنبور مانند زنبورعسل و زنبور سرخ بروز نماید.

ک) نیش زنبورعسل ماده به کیسه محتوی زهر متصل است و پس از گزش در زخم باقی می ماند و محتویات کیسه زهر به زخم منتقل می‌شود.

گ) در مورد نیش زنبور عسل، برداشتن سریع نیش از روی زخم، جهت جلوگیری از ورود بیشتر سم به زخم ضروری است.

ل) اگر فرد زنبورگزیده مشکل تنفسی داشت و یا تورم شدید و سریع در محل گزش بروز کرد، باید به پزشک مراجعه نماید.

م) صدمات ناشی از حشره "دراکولا یا بند" در مناطق شمالی کشور و در فصول گرم شایع است. این حشره که ظاهری شبیه مورچه بالدار دارد، نه نیش می زنند و نه گاز می گیرند بلکه ترکیبات سمی و محرکی ترشح می کند که باعث ایجاد زخم‌های پوستی و چشمی می شود.

ن) سم حشره دراکولا یا بند باعث ایجاد صدمات بافتی، زخم و تاول می شود. علائم به صورت قرمز شدن موضعی، جوشهای کوچک همراه با خارش و در انتها ورقه ورقه شدن و پوسته پوسته شدن پوست می باشد.

و) له شدن حشره دراکولا یا بند روی پوست و یا خاراندن پوست سبب انتشار سم و تشدید زخمهای روی پوست خواهد شد.

ه) درمان قطعی برای سم حشره دراکولا یا بند وجود ندارد و عارضه بعد از مدتی خود به خود خوب می شود. برای تخفیف عارضه پوستی سم حشره دراکولا، می توان در ساعات ابتدایی، با آب و صابون معمولی محل عارضه را شستشو داد و به طور تجربی استعمال الکل سفید بر روی موضع آلوده به سم حشره دراکولا یا بند می تواند در کاهش علایم موثر باشد.

- در سفر:

الف) هنگام بازی کودکان در فضای باز مراقب آنها باشید تا توسط گلها و گیاهان سمی، مسموم نشوند. تماس پوست با برخی از این گیاهان و یا به دهان بردن آنها منجر به مسمومیت کودکان می شود.

ب) در سفر از خوردن گیاهان و قارچ‌های خودرو اجتناب نمایید و گیاهان یا قارچ‌ها را به دلیل مصرف آنها توسط جانوران، غیر سمی تلقی ننمایید.