این روزها رعایت اصول بهداشتی از قبیل شست و شوی دست‌ها، ضدعفونی کردن، دوش گرفتن و ... وقت زیادی از مردم را به خود اختصاص داده و رعایت حساسیت‌های بهداشتی در برخی افراد، این ترس را در مردم ایجاد کرده که مبادا این وسواس غیراصولی و بیمارگونه، در شرایط پسا کرونا و غیرهشدار به یک عادت همیشگی تبدیل شود.

دکتر فربد فدائی روان‌پزشک و عضو هیات علمی علوم بهزیستی و توان‌بخشی در گفت‌وگوی اختصاصی با تبیان می‌گوید: «یکی از بیماری‌های مربوط به اعصاب و روان اختلال وسواسی اجباری است. وسواس معمولاً به افکار مزاحمی گفته می‌شود که به ذهن فرد هجوم برده و آرامش فکری را از فرد می‌گیرد؛ اگرچه فرد می‌داند که فکرها غیرمنطقی هستند و از ذهن خود او سرچشمه می‌گیرد اما با این ‌وجود نمی‌تواند آنها را مهار کند. برای مثال یک فکر وسواسی این است که آیا دیروز حرفی که در جمع دوستانم زدم به آنها برخورده یا نه؟! لذا شخص مرتب راجع به آن فکر می‌کند و نمی‌تواند خودش را از این فکر رها کند؛ حتی ممکن است دست به عمل بزند و از دوستانش بپرسد که آیا به خاطر حرف دیروزش ناراحت شده‌اند یا خیر اما باوجود اطمینان آنها از عدم ناراحتی، باز هم نگران است؛ بنابراین معمولاً در کنار افکار وسواسی، اعمال اجباری برای تسکین آن افکار وجود دارد.»

وی ادامه می‌دهد: «وسواس انواع مختلفی دارد اما از شایع‌ترین وسواس‌ها، وسواس شست ‌و شو است؛ یعنی فرد احساس می‌کند دستش را خوب نشسته، خانه‌اش را خوب تمیز نکرده، ماشینش را به‌اندازه کافی نشسته و ... بنابراین مجدداً آن کار را از سر می‌گیرد. از وسواس‌های دیگر، نگرانی و اشتغال فکری در مورد تکرار کارها است. برخی افراد یک کار را باید چند بار انجام دهند تا مطمئن شوند آن کار را درست انجام داده‌اند. یک عده مرتباً در حال چک کردن هستند که مثلاً آیا دری را که بستند خوب بسته ‌شده یا خیر، بنابراین مجدداً در را باز و بسته می‌کنند.»

 خوشبختانه در 50 درصد موارد وسواس در یک دوره درمانی که حداکثر یک سال طول می‌کشد، با درمان‌های دارویی و یا درمان دارویی به اضافه روان درمانی، بهبود کامل پیدا می‌کند و دیگر نیازی به ادامه درمان نیست اما در موارد شدید وسواس، حدود 20 درصد از درمان‌ها بر روی وسواس موثر نیست

این روان‌پزشک به دلایل بروز وسواس اشاره وبیان کرد: «در هر کشوری حدود 4 درصد افراد، مبتلا به اختلال وسواس اجباری هستند که البته تأثیر شرایط در تشدید بیماری بی‌تأثیر نیست. یکی از علت‌های بروز وسواس، شرایط زیستی و استرس‌های روانی و اجتماعی است. همچنین در برخی موارد وسواس می‌تواند به صورت ارثی و ژنتیکی در افراد بروز پیدا کند. علاوه بر این، وسواس ممکن است در شرایط عادی بروز پیدا نکند اما زمانی که یک فشار روانی یا اجتماعی وارد می‌شود، وسواس تشدید می‌شود؛ چنانچه با شیوع بیماری کرونا خیلی از افراد به صورت مهارگسیخته دچار وسواس شست ‌و شو شده‌اند که این کار باعث صدمات جسمی برای آنها شده است. این افراد با رعایت اصول بهداشتی غیر اصولی، آن‌قدر دستانشان را می‌شویند و از محلول‌های ضدعفونی استفاده می‌کنند که دچار مشکلات پوستی و ریوی می‌شوند تا جایی که گاهی ممکن است این عوارض را با علائم بیماری کرونا هم اشتباه بگیرند.»

فدائی تأکید می‌کند: «باید توجه داشت که اطلاع‌رسانی درست از منابع معتبر می‌تواند تا حد زیادی از نگرانی‌های وسواسی جلوگیری کند زیرا منابع متعدد و گفته‌های ضد و نقیض برخی پزشکان، باعث سردرگمی و وسواس نامتعادل مردم می‌شود که در این صورت، طبعاً استفاده وسواس‌گونه از مواد ضدعفونی‌کننده و شست و شوی بیش ‌از اندازه دست‌ها و لباس‌ها، عوارض روانی-اجتماعی و اقتصادی نامناسبی را در پی خواهد داشت؛ بنابراین بهترین کار این است که پزشکان دارای اعتبار و مورد اعتماد مردم، در این مورد اطلاعات یکسان و یکدست علمی را در اختیار مردم قرار دهند.»

این روانپزشک درمان‌های دارویی و غیر دارویی را برای بیماری وسواس معرفی کرد و گفت: «خوشبختانه در 50 درصد موارد وسواس در یک دوره درمانی که حداکثر یک سال طول می‌کشد، با درمان های دارویی و یا درمان دارویی به اضافه روان درمانی، بهبود کامل پیدا می‌کند و دیگر نیازی به ادامه درمان نیست اما در موارد شدید وسواس، حدود 20 درصد از درمان‌ها بر روی وسواس موثر نیست و حدود 20 درصد مردم اگرچه با درمان وسواسشان بهبود پیدا می کند اما درمان را باید برای مدت طولانی و گاهی برای همیشه ادامه دهند که البته این مسئله مشکل‌ساز نخواهد بود زیرا اگر عوارض و مضرات وسواس را در نظر بگیریم، مصرف داروها نه تنها ضرر ندارد بلکه مفید بوده و باعث می‌شود فرد بتواند به زندگی عادی برگردد.»

مدیر گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی و توان‌بخشی در پاسخ به سوال در خصوص عدم باورپذیری برخی از افراد وسواسی به بیماری‌شان و نحوه راضی کردن آنها برای مراجعه به روان‌پزشک بیان کرد: «یادمان باشد که با شروع وسواس، اکثر افراد می‌دانند که کارشان منطقی نیست، بنابراین اگر در این مرحله به آنها پیشنهاد درمان داده شود، معمولا نتیجه خوبی دارد اما اگر چند سال از شروع وسواس بگذرد، وسواس در فرد به یک عادت تبدیل می‌شود، چنانچه خودش را تمیز می داند و دیگران را کثیف؛ بنابراین شناسایی زودهنگام رفتارهای وسواسی و درمان سریع آنها می‌تواند از مزمن شدن این وضعیت و ایجاد مانع در درمان جلوگیری کند.»

فدائی ادامه می‌دهد: «خیلی از اوقات فرد وسواسی به روان‌پزشک مراجعه کرده و با درمان دارویی بهبود کامل به دست آورده است اما بعد از مدتی با داشتن احساس بهبودی، بدون مشورت پزشک داروها را قطع می‌کند که در اکثر موارد، بعد از گذشت دو هفته وسواس عود می‌کند اما متاسفانه به علت قطع دارو، نتیجه درمان در مرتبه دوم کمتر از مرتبه اول است؛ بنابراین بیمار باید نسبت به حرف‌های پزشک خود از نظر روش درمانی حرف‌شنوی داشته باشد و درمان را تا زمانی که پزشک می‌گوید ادامه دهد تا بیماری به طور کامل برطرف شود.»