سیستم اطلاعات بیمارستانی(HIS) 

 

در چند سال گذشته، مراکز بهداشتی_درمانی کشورمان به ویژه بیمارستانها در صدد مکانیزه کردن سیستمهای اطلاعاتی خود برآمده اند. در ابتدا مقصود از چنین فعالیتهایی کاهش هزینه ها ناشی از کاغذبازیهای موجود در سیستمهای دستی و اداری بوده است، اما اکنون به مرحله ای رسیده ایم که بهبود کیفیت ارائه خدمات درمانی اهمیتی روزافزون می یابد.هدف آن است که کلیه اطلاعات بهداشتی و درمانی هر فرد در طول عمرش در قالب یک پرونده الکترونیکی  ذخیره می شود که در هر نقطه ای از کشور از طریق یک شبکه سراسری کامپیوتری قابل دسترسی باشد. امروزه تکنولوژی پیشرفته کامپیوتری به عنوان ابزاری مطمئن و به صرفه برای یکپارچه سازی نرم افزارهای مختلف کاربردی در محیطهای بهداشتی_درمانی شناخته شده است

 HIS چیست ؟

سیستم اطلاعات بیمارستانی. در معنای گسترده تر HIS را سیستم اطلاعاتی بهداشتی هم می گویند. واقعیت آن است که امروزه یک بیمارستان نمی تواند همچنان بصورت سنتی کار پروسه پرونده بستری یا سرپائی بیمار را انجام دهد. پائین آوردن زمان پذیرش ، زمان ترخیص ، زمان انتقال بیمار ، زمان ORDER  نویسی و درخواستهای پاراکلینیکی ، زمان اخذ جوابها ، زمان مراجعه به اطلاعات قبلی پرونده ، بالا بردن میزان دقت در درج اطلاعات و درخواستها که در حالت دستی ناخوانا و ... هست ، تسریع ارتباطات بین بخشی و در نهایت بالابردن میزان رضایت بیمار ، ارائه خدمات بهتر ، دریافت آمار و گزارشات روزانه و زمانی ، اطلاع از وضعیت درآمد و هزینه بیمارستان ، تعدیل نیروها و غیره مسائلی هستند که نیاز بیمارستان به HIS را دو چندان می کنند. برای افزایش دقت و تسریع در ارائه خدمات به بیمار ، تسریع در تشکیل و گردش پرونده دربیمارستان ، بازیابی سریع پرونده برای اهداف گوناگون همچون تحقیقات و مطالعه دانشجویان ذیربط و امکان استفاده آسان از مدارک پزشکی و ... وجود HIS درهر بیمارستانی ضروری است. HIS تمامی این مسائل را برای بیمارستان حل می کند و بیمارستان را از یک سازمان سنتی به یک مرکز مدرن درمانی تبدیل می کند.

اما HIS باید بر اساس استانداردهای معتبرجهانی باشد. یک HIS اگر بدون توجه به استانداردهای فناوری و علوم پزشکی جهانی نوشته شده باشد و فقط LOCAL کار کند جوابگوی آینده بیمارستان نخواهد بود. استانداردهای HL7 (پروتوکل استاندارد بین المللی تبادل اطلاعات بهداشتی ودرمانی) و DICOM (استاندارد انتقال تصاویر پزشکی ) ازجمله استانداردهای لازم برای یک HIS می باشد. همچنین از جمله خصوصیات لازم برای یک HIS ، به WEB BASE بودن آن می توان اشاره کرد. یک HIS باید دارای بانک اطلاعاتی غنی بر اساس آخرین متد مانند SQL و دارای قابلیت نصب روی آخرین سیستم عامل مثل WIN XP و VISTA باشد.

برای تهیه و راه اندازی HIS در یک بیمارستان از کجا باید شروع کرد؟

برای راه اندازی سیستم HIS سه گزینه مهم باید مد نظر قرار گیرد:

1.بسترسخت افزاری و شبکه

2.نرم افزار ( HIS )

3.کاربران
قبل از پرداختن به سه مورد مذکور، بیمارستان باید یک تیم برای پیگیری این کار تشکیل دهد. مدیر بیمارستان در راس این تیم خواهد بود. در این تیم رئیس امور مالی ، مترون بیمارستان یا یک پرستار ، مدیر دفتر کیفیت ، یک کارشناس کامپیوتر و یک کارشناس مدارک پزشکی حداقل افراد خواهند بود. کارشناس کامپیوتر بعنوان مدیر سیستم HIS انتخاب می شود.

 

1.بسترسخت افزاری و شبکه

قرارداد با یک شرکت معتبر برای راه اندازی یک شبکه در بیمارستان ، مطابق با آخرین تکنولوژی موجود در کشور اولین گام در جنبه سخت افزاری سیستم هست در این شبکه آینده نگری های خاص و امکان UPGRADE نمودن آن در آینده نیز باید مد نظر قرار گیرد . برای داشتن یک شبکه استاندارد و BACKBONE مناسب ، از نظرات مشاور و امکانات شرکت طرف قرارداد باید نهایت بهره را برد. تهیه توپوگرافی شبکه براساس نقشه ساختمانی بیمارستان لازم هست. در این کار باید تعداد NODE های لازم و نیز تعداد NODE های فعال برآورد شود. با توجه به سیال بودن برخی واحدها در بیمارستان و احتمال تغییر مکانهای متعدد لازم است تقریبا کلیه اتاقهای بیمارستان با صلاحدید مشاور و تیم ، دارای NODE شبکه حتی بصورت غیر فعال باشند. شاید در این مرحله که مقدمه تغییر سیستم می باشد ، لازم باشد در چند مکان تغییر کاربری داده شود. بهتر است یک واحد جدید بنام "مدیریت سیستم HIS " یا " مرکز فناوری اطلاعات بیمارستان " به چارت سازمانی بیمارستان اضافه شود. این واحد محل قرار گرفتن SERVER ، ADMINISTRATOR ، RACK مرکزی و حتی UPS های مرکزی خواهد بود.

کار بعدی در این مرحله برآورد تعداد NODE های فعال و خریداری کامپیوتر به همین تعداد و نیز لوازم جانبی کامپیوتر می باشد. البته خریداری سخت افزار بویژه SERVER ، می تواند بعد از انتخاب نرم افزار و بر اساس سازگاری با نرم افزار نیز باشد.

2.نرم افزار ( HIS )

با توجه به عدم آشنائی مسئولین دانشگاههای علوم پزشکی و بیمارستانهای کشور از HIS ، که ناشی از عدم برنامه ریزی استراتژیک شفاف از طرف واحد زیربط در وزارت محترم بهداشت و درمان ( لااقل تا این لحظه ) می باشد ، همچنین نبود واحد فناوری اطلاعات در بیمارستانهای کشور ، این مرحله مهمترین مرحله بحساب می آید. از نظر اینجانب دو روش برای تهیه نرم افزار پیشنهاد می شود که هیئت رئیسه و بویژه مدیر بیمارستان باید با کمک تیم HIS بیمارستان تصمیم بگیرد که کدام روش با سیاستهای مدیریتی بیمارستان سازگار است.

1.خرید یک نرم افزار( HIS ) آماده

برای این کار تیم فوق الذکر باید تحقیق کند و اطلاعات کافی از سیستم های موجود داخل کشور کسب کند. تعداد نرم افزارهای ( HIS ) موجود داخلی از تعداد انگشتان دو دست فراتر نرفته. بنابر این ارتباط با شرکتهای تولید کننده ( ASP ها) ، HIS زیاد دشوار نیست.

برای این کار می توان یک فراخوان خرید HIS داد تا شرکتها خود به سراغ شما بیایند و یا به تک تک شرکتها مراجعه نمود. در هر حال نباید صرفا به DEMO نرم افزار از طرف شرکت اکتفا نمود چرا که دموی برنامه ایده آل هست و با برنامه در عمل فاصله دارد. بهترین حالت این است که از شرکت بخواهیم خود ، موفق ترین سایت یا بیمارستان تحت پوشش خود را معرفی نماید. تیم HIS بیمارستان به سایت مذکور مراجعه می کند و به دقت یک سایت تجربه شده را مورد بازدید و بررسی قرار می دهد. مشاهده سیستم از نزدیک ، مصاحبه با کاربران و مدیران عملیاتی و تشکیل جلسه و بحث و گفتگو با مدیران میانی و ارشد بیمارستان و حتی دانشگاهی که سیستم را راه اندازی کرده اند و استفاده از تجارب و نظریات آنها بسیار به نتیجه گیری و تصمیم گیری در مورد آن HIS کمک خواهد کرد. برای چند نرم افزار منتخب می توان این مرحله را انجام داد و پس از مقایسه فنی ، استانداردها ، USERFRIENDSHIP بودن ، نوع قرارداد پشتیبانی ، اعتبار شرکت ارائه دهنده و نیز بودجه صرف شده می توان بهترین برنامه را انتخاب و باشرکت مربوط قرارداد بست.

۲.داشتن یک HIS در انحصار دانشگاه و بیمارستان

در این روش دانشگاه بجای تحقیق روی برنامه های آماده روی شرکتهای نرم افزاری بومی تحقیق کرده و معتبرترین و باتجربه ترین شرکت محلی را انتخاب می کند و یک قرارداد استراتژیک فی ما بین منعقد می شود. بیمارستان شما پایلوت قرارمی گیرد و شرکت یک دفتر در بیمارستان برای چند سال ایجاد می کند و برنامه نویسان شرکت در بیمارستان مقیم بوده و در ارتباط با تیم HIS بیمارستان شروع به تحلیل سیستم و برنامه نویسی می کنند. بعد از آماده بودن اولین فاز از برنامه ، تست برنامه با همکاری تیم ، آغاز می شود و این کار فاز به فاز انجام می شود و بر اساس خواست بیمارستان تغییرات لازم در برنامه داده می شود تا به فاز نهائی برسد. تنها عیب این روش در کنار مزایای زیاد آن ، زمانبر بودن آن می باشد. با اتمام برنامه نویسی و تست نهائی ، برنامه بطور واقعی راه اندازی می شود. موفقیت برنامه در این روش کمک بزرگی به دانشگاه می کند چراکه صاحب یک HIS می شود که می تواند آن را در بیمارستانهای تابعه خود نیز نصب و راه اندازی کند و مهمتر از آن ، می تواند در صدد LINK بیمارستانهای خود برآید. از مزایای این روش این است که دانشگاه از یک سیستم یکپارچه در بیمارستانهای خود استفاده می کند و جابجائی نیروها در سطح دانشگاه و بین بیمارستانها مشکلی ایجاد نمی کند. از طرفی سیستم ارجاع بیمار در سطح بیمارستانهای دانشگاه و حتی در سطح استان الکترونیکی و سهل الوصول می شود.

۳.کاربران

کاربران صاحبان و نگهدارنده های واقعی نرم افزار محسوب می شوند و بازیگران واقعی سیستم می باشند. بدون همکاری کاربران ، هیچ سیستمی جواب نخواهد داد. مهمترین مسئله در این خصوص ، مقاومت کاربران می باشد. آنچه مسلم است این است که هر تغییری مقاومتی در پی دارد و تغییر سیستم دستی به سیستم الکترونیکی مانند HIS ، با مقاومت شدیدتری توام است که ناشی از دلایلی ذیل است :

1. عادت کاربران به سیستم دستی
2. 2. ترس از اینکه با سیستم الکترونیکی نتوانند کار کنند
3. 3. ترس از از دست دادن موقعیت فعلی با رسیدن سیستم جدید
4. 4. ترس از از دست دادن گروه مورد علاقه فعلی
5. 5. عدم اطمینان از مقاصد مسئولین در تغییر سیستم .
6. ..

بنابراین برای غلبه بر مقاومت کارکنان باید تدابیر ویژه ای از قبل از راه اندازی سیستم باید اتخاذ نمود.کاربران قبل از راه اندازی سیستم آگاهی از تغییر سیستم داشته باشند تا در مرحله راه اندازی مقاومتشان به حداقل برسد. می توان قبل از راه اندازی سیستم کلاسهای آشنائی با سیستمهای کامپیوتری برای کارکنان دایر کرد. برگزاری کلاسهای ICDL برای کارکنان موثرترین گزینه می باشد.

بعد از راه اندازی سیستم ، آموزش کامل نرم افزار به کاربران باید توسط مدیر سیستم و همکاران وی در واحد HIS و با همکاری شرکت ارائه دهنده نرم افزار داده شود. هرچه آگاهی کاربران نسبت به برنامه و کار با آن و پیامهای برنامه ، همچنین آگاهی کاربران نسبت به کامپیوتر ، بیشتر باشد سیستم موفق تر خواهد بود.